کتاب هندبوک ایمنی مهندسی آب و فاضلاب

عنوان کتاب: هندبوک ایمنی مهندسی آب و فاضلاب

نویسنده: علی اصغر پردازش، امیر ناسوتی

چکیده ای از کتاب:

فصل اول: بهداشت

1_تعریف سلامت از دیدگاه سازمان جهانی بهداشت:

سلامت عبارتست از برخورداری از آسایش کامل جسمی، روانی و اجتماعی و نه فقط نداشتن بیماری و نقص عضو و توانایی داشتن یک زندگی مثمر از نظر اقتصادی و اجتماعی جالب توجه است که حکیم نظامی در کتاب پنج گنج خود، با بهره‌گیری از ایجاز شعر فارسی، تعریف طولانی سازمان جهانی بهداشت را با دو کلمه سلامت = آسودگی (سلامت به اقلیم آسودگیست) بیان نموده است.

تعریف سازمان جهانی بهداشت از سلامتی، یک تعریف ایدآل و عملا دست نیافتنی است زیرا با توجه به این تعریف نمی­توان فردی را پیدا کرد که در هر سه بعد جسمی، روانی و اجتماعی کاملا سالم باشد، ضمن اینکه در عمل هم نمیتوان مرزی بین سلامت و بیماری در نظرگرفت، در حقیقت این تعریف مشابه قله مرتفعی است که هیچ کس نمیتواند این قله را فتح نماید ولی تلاش همه افراد باید به سمت آن باشد و از طرفی باید برای سطح سلامتی، طیفی قائل شد.

برخورداری از خدمات بهداشتی درمانی با هدف ارتقاء حفظ و تامین سلامت افراد یکی از ارکان مهم پیشرفت هر جامعه­ای را تشکیل می­دهد در اصول سوم، بیست و نهم و چهل و سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به ضرورت تامین بهداشت و درمان به عنوان نیازهای اساسی مردم تاکید شده است زیرا سلامت افراد جامعه وسیله­ای برای تکامل انسان است.

سلامت مفهوم وسیعی دارد و تعریف آن تحت تاثیر میزان آگاهی و طرز تلقی جوامع با شرایط گوناگون جغرافیائی و فرهنگی قرار می­گیرد، ضمن اینکه سلامتی یک روند پویا است و با گذشت زمان نیز مفهوم آن تغییر خواهد کرد. قدیمی­ترین تعریفی که از سلامتی شده است عبارتست از بیمار نبودن. در طب سنتی برای انسان چهار طبع مخالف دموی، بلغمی، صفراوی و سوداوی قائل بودند و اعتقاد داشتند که هر گاه این چهار طبع مخالف در حال تعادل باشند فرد سالم است و زمانی که تعادل میان طبایع چهارگانه مختل شود بیماری عارض می­شود.

به هر حال نهایتاً باید گفت مفهوم سلامتی مطلق نبوده و نسبی است و هر فرد در مقایسه خود با شرایط قبلی اش و یا مقایسه خود با دیگران آن را معنی می­کند و در زمانها و مکانهای مختلف ممکن است مفهوم آن متفاوت باشد. اگر بخواهیم یک تعریف عملی و عینی از سلامتی ارائه دهیم باید بگوئیم سلامتی عبارتست از فقدان بیماری و داشتن تعادل جسمی و روانی.

بعد جسمی سلامتی:

معمول­ترین بعد سلامتی سلامت جسمی است که نسبت به ابعاد دیگر سلامتی ساده­تر می توان آنرا ارزیابی کرد سلامت جسمی در حقیقت ناشی از عملکرد درست اعضاء بدن است. از نظر بیولوژیکی عمل مناسب سلولها و اعضاء بدن و هماهنگی آنها با هم نشانه سلامت جسمی است.

نشانه­های سلامت جسمی عبارتست از :ظاهر خوب و طبیعی، وزن مناسب، اشتهای کافی، خواب راحت و منظم، اجابت مزاج منظم، جلب توجه نکردن اعضاء بدن توسط خود فرد، اندام مناسب، حرکات بدنی هماهنگ، طبیعی بودن نبض و فشار خون و  افزایش مناسب وزن در سنین رشد و وزن نسبتا ثابت در سنین بالاترو … .

بعد روانی سلامتی:

بدیهی است سنجش سلامت روانی نسبت به سلامت جسمی مشکل­تر خواهد بود در اینجا تنها نداشتن بیماری روانی مدنظر نیست بلکه قدرت تطابق با شرایط محیطی، داشتن عکس­العمل مناسب در برابر مشکلات و حوادث زندگی جنبه مهمی از سلامت روانی را تشکیل می­دهد نکته دیگری که باید در اینجا به آن اشاره کرد اینکه بسیاری از بیماریهای روانی نظیر اضطراب، افسردگی و غیره بر روی سلامت جسمی تاثیرگذار است و ارتباط متقابلی بین بیماریهای روانی و جسمی وجود دارد. بعضی از نشانه­های سلامت روانی عبارتست از: سازگاری فرد با خودش و دیگران، قضاوت نسبتا صحیح در برخورد با مسائل، داشتن روحیه انتقادپذیری و داشتن عملکرد مناسب در برخورد با مشکلات.

بعد اجتماعی سلامتی:

این بعد از دو جنبه قابل بررسی است یکی ارتباط سالم فرد با جامعه، خانواده، مدرسه و محیط شغلی و دیگری سلامتی کلی جامعه که با توجه به شاخص­های بهداشتی قابل محاسبه می­توان سلامت جامعه را تعیین کرد.

بیماری:

‌با در نظر گرفتن تعریف تندرستی یا سلامت، می‌‌توان نتیجه گرفت، بیماری حالتی است که در پی بروز هرگونه دگرگونی ناخوشایند و رنج‌آوری که تندرستی را دچار اختلال می‌کند ایجاد می‌گردد. به عبارت دیگر: بیماری حالتی است ناخوشایند، دارای نشانه‌ها و خصوصیات مشخص که ممکن است همه یا قسمتی از بدن را فراگیرد. چگونگی تأثیر عوامل بیماری زا بر روی انسان و آسیب‌زایی این عوامل و همچنین سیر بیماری و عواقب احتمالی آن ممکن است معلوم و یا تا کنون ناشناخته باشد.

بهداشت:

سازمان بهداشت جهانى، بهداشت را چنین تعریف می­کند: بهداشت عبارت است از علم و فن پیشگیرى از بیماریها، افزایش طول عمر، آموزش بهداشت فردى به اشخاص، ارائه خدمات پزشکى و پرستارى به منظور تشخیص فورى درمان، توسعه و تکمیل خدمات اجتماعى جهت رفع نیازمندی­هاى مردم و تأمین وسایل زندگى به نحوى که هر فرد بتواند از سلامت و طول عمر بیشترى برخوردار گردد.

بهداشت، حالت بهبود و سلامت کامل جسمانى و روانى و اجتماعى است و تنها به فقدان بیمارى یا عدم نقص عضو محدود نمى­شود. درادامه با تعریف  مفاهیم بهداشت عمومی و فردی بیشتر آشنا می‌شویم.بهداشت فردی و عمومی مکمل همدیگرند و رعایت بهداشت فردی به تنهایی کافی نخواهد بود زیرا انسان جدا از اجتماع و یکدیگر زندگی نمی‌کند و رعایت نکردن بهداشت فردی، بر روی سلامت سایرین اثر می‌گذارد. بنابراین برای تعمیم بهداشت در جامعه باید هر دو جنبه مورد توجه قرار گرفته، تأمین گردد.

بهداشت فردی:

پیروی افراد از مجموعه دستورها و عادت­ها خوب و دوری جستن آنها از رفتار‌ها و عادت­های غلط، باعث جلوگیری از بروز و اشاعه بیماری‌ها می‌گردد که به آن ((رعایت بهداشت فردی)) می‌گویند. از اصول و نکات آن می‌توان بهداشت اندام‌ مختلف بدن، استراحت طبیعی، نظافت، خواب مناسب، رژیم غذایی مناسب، ورزش ،پوشاک و استحمام و رعایت عادات مناسب و مورد پسند جامعه نام برد. در ادامه به چند نمونه از بهداشت فردی اشاره می شود:

شکل 1-1 – بهداشت چشم

اهمیت بهداشت چشم:

چشم حساس­ترین عضو بدن است و در عین حساسیت زیاد در معرض تهدیدات محیطی فراوانی است. مواظبت از چشم جهت جلوگیری از بیماری، کاری بسیار آسانتر و کم­هزینه­تر از درمان بیماری است چرا که بیماری بجز هزینه ممکن است مقداری از بینایی خود را نیز از دست بدهیم. انسان بیش از 70 درصد اطلاعات زندگی را از طریق چشم دریافت می­شود به همین دلیل توجه به بهداشت چشم جهت داشتن چشمی سالم یک امر بسیار مهم است.

ساختمان چشم:

چشم داراي ساختمان و عملكرد پيچيده­اي است كه به كمك آن مي­توان اشياء دور و نزديك را مشاهده كرد. بروز كوچكترين عيب در ساختمان قسمتهاي مختلف چشم موجب تضعيف بينايي و اشكال در درك تصاوير خواهد شد.

 بهداشت گوش

اهمیت بهداشت گوش:

گوش عضو حسي بسيار پيچيده­اي است كه عهده­دار دو نوع فعاليت شنوايي و حفظ تعادل است. قسمت اعظم اين عضو در استخوان گيجگاهي جاي دارد. گوش ارتباط انسان را با دیگران و محیط پیرامون فراهم می‌كند. فردی كه ناشنوا متولد می‌شود طبیعتا قادر به تكلم نیز نخواهد بود زیرا تجربه شنیداری برای كلام­آموزی لازم است. از آنجا كه گوش ارگان حساسی است و آسیب‌های آن همیشه قابل درمان نیست، مراقبت از آن بسیار مهم است.

بهداشت دهان و دندان

هر فردی در طول زندگی خود دو سری دندان دارد دندانهای شیری و دائمی، داندانهای شیری از 6 ماهگی تا 3 سالگی در دهان رویش می­کنند از سن 6 تا 12 سالگی به مرور این دندانها می­افتند و بجای آنها دندانهای دائمی رویش می­یابند و در صورت مراقبت صحیح تا پایان عمر در دهان باقی می­مانند.

وظایف مهم دندانها:

1- نقش اساسی در جویدن و تغذیه

2- حفظ زیبایی چهره و لبخند، تلفظ صحیح کلمات و کمک به سلامت روحی و روانی

شکل 1-3- بهداشت قلب و عروق

ساختمان دستگاه گردش خون :

دستگاه گردش خون از قلب، سرخرگها و سياهرگها تشكيل شده است قلب عضوي است ماهيچه­اي تقريبا به اندازه مشت بسته كه درون كيسه ظريفي به نام آبشامه قرار دارد درون قلب 4 حفره وجود دارد كه دو تاي بالايي دهليز و دوتاي پائيني بطن ناميده  مي­شود.

آموزش راه­هاي حفظ سلامت قلب، در برنامه­هاي بهداشت عمومي از اهميت خاصي برخوردار است. پيشگيري از ابتلا به بيماري­هاي قلب مانند پيشگيري از بيماري­هاي واگيردار آسانتر، کم­خرج تر و مطمئن تر است.

2-5–     بهداشت دستگاه تنفسی:

دستگاه تنفس در انسان از دو قسمت تشکيل شده است که عبارتند از:

۱. راه‌هاى هوايى که محل ورود و خروج هوا به شش‌ها هستند و شامل بيني، حلق، حنجره، ناي، نايژه‌ها و نايژک‌ها هستند.

۲. شش‌ها يا اعضاى اصلى تنفس که عمل تبادل گازهاى اکسيژن وانيدريد کربنيک بين هوا و خون را برعهده دارند.

بهداشت پوست:

پوست سالم، یک سد مؤثر در برابر عوامل بیماری زا است ولی وقتی این لایه محافظ دچار آسیب شود دیگر خاصیت حفاظتی خود را نخواهد داشت از پوست باید در برابر گرما و اشعه خورشید، سرما، بریده شدن، سوختگی و عوامل بیماری­زا حفاظت کرد.پوست انسان در سنین مختلف به دلیل عوامل فیزیولوژک، تغییراتی می­کند که از نظر بهداشتی اهمیت دارد.

بهداشت دست وپا:

 بهداشت دست و پا

هيچ قسمت از بدن به اندازه دست‌ها با اشياء خارجى در تماس نيست. دست‌ها محيطى مناسب براى رشد ميکروب‌ها است، از اين‌رو بايد پس از رفتن به توالت و قبل از خوردن هر چيز و مخصوصاً غذا، حتماً دست‌ها را با آب و صابون شسته، سپس خوب خشک شوند تا از ترک برداشتن پوست دست‌ها جلوگيرى شود. نرم‌کردن دست با گليسيرين و کرم‌هاى پوستى بهداشتى مخصوص، در زمستان از ترک برداشتن پوست جلوگيرى مى‌کند.

بهداشت عمومی:

جامعه سالم را انسان‌های سالم می‌سازند و سلامت هر جامعه و چگونگی رعایت اصول بهداشتی از سوی او ارتباط پیدا می‌کند که در چارچوب ((بهداشت فردی)) مطرح می‌شود. از این میان می‌توان به مسئله رعایت نظافت فردی اشاره نمود. اما سال هاست این مسئله به تحقیق و تجربه ثابت شده است که عوامل محیطی نیز در تأمین بهداشت و سلامت افراد به شدت تأثیر می‌گذارد که معمولا در بخش ((بهداشت عمومی)) جامعه مطرح می‌شوند. به عبارت دیگر، قرار گرفتن انسان‌ در محیط‌های آلوده، تنفس هوای ناپاک، آشامیدن آب آلوده، تماس با خاک آلوده و… همگی زمینه را برای سرایت انواع بیماری‌ها از محیط به انسان فراهم می‌کنند.

 محیط زیست:

به همه محیط هایی که در آنها زندگی جریان دارد گفته می­شود. مجموعه­اي از عوامل فیزیکی خارجی و موجودات زنده که با هم در کنش هستند محیط زیست را تشکیل میدهند و بر رشد و نمو و رفتار موجودات تأثیر میگذارند. حفاظت محیط زیست در قرن بیست و یکم به عنوان یکی از هشت هدف توسعه هزاره و یکی از سه پایه توسعه پایدار شناخته میشود.

حفاظت از محیط زیست، عبارتست از تلاشی که به منظور حفظ سلامتی محیط و انسانها، در سطوح شخصی، سازمانی یا دولتی، از طبیعت محافظت می­کند و به هرگونه عملیاتی که براي نگهداري محیط زیست یا جلوگیري از تخریب آن صورت می­گیرد، گفته می­شود. با توجه به رشد جمعیت و تکنولوژي، محیط زیستگاهی اوقات نادیده گرفته می­شود.

آلودگی محیط زیست از منابع گوناگون صورت می­گیرد. با پیشرفت تمدن بشری و توسعه ی فن آوری و ازدیاد روز افزون جمعیت، در حال حاضر دنیا با مشکلی به نام آلودگی در هوا و زمین روبرو شده است که زندگی ساکنان کره زمین را تهدید می­کند. بطوری که در هرکشور حفاظت محیط زیست مورد توجه جدی دولتمردان است امروزه وضعیت زیست محیطی به گونه­ای شده است که مردم یک شهر یا حتی یک کشور از آثار آلودگی در شهر یا کشور دیگر درامان نیستند.

زباله:

زباله به مواد جامد، مایع و گاز (غیر از فاضلاب) گفته می­شود که بطور مستقیم یا غیر مستقیم حاصل فعالیت انسان بوده تلقی می­شود و از نظر تولید­کننده زاید گردد.

زباله

خطرات بهداشتی زباله­ها:

اهمیت دفع بهداشتی زباله­ها موقعی بر همه روشن خواهد شد که خطرات ناشی از آنها بخوبی شناخته شود. زباله­ها نه فقط باعث تولید بیماری، تعفنّ و زشتی مناظر می­گردند، بلکه میتوانند به وسیله آلوده­کردن خاک، آب و هوا خسارات فراوانی را به بار آورند. به همان اندازه که ترکیبات زباله مختلف است، خطرات ناشی از مواد تشکیل­دهنده آنها نیز می­توانند متفاوت باشند. جمع­آوری حمل و نقل و آخرین مرحله دفع این مواد بایستی به طریقی باشد که خطرات ناشی از آن­ها در سلامتی انسان به حداقل ممکن کاهش یابد.

انواع زباله­ها:

زباله­های شهری:

اجزاء مواد زاید جامد شهری را می­توان به موارد زیر تقسیم کرد:

زایدات غذایی: به قسمت فسادپذیر زباله که معمولاً از زایدات گیاھی، تهیه و طبخ و یا انبار کردن مواد غذایی به دست می آید، اطلاق می شود.

آشغال: به قسمت فسادناپذیر زباله به جز خاکستر گفته می­شود. آشغال در زباله معمولا شًامل کاغذ، پلاستیک، قطعات فلزی، شیشه، چوب و موادی از این قبیل می­شود. آشغال را میتوان به دو بخش قابل اشتعال و غیرقابل اشتعال تقسیم کرد.

خاکستر: باقیمانده حاصل از سوزاندن زغال، چوب و دیگر مواد سوختنی می­باشد که برای مقاصد .صنعتی، پخت و پز و یاگرم کردن منازل بکار میرود

زایدات ناشی از فعالیت ساختمانی: از تخریب و ساختمان­سازی (نخاله­های ساختمانی) به وجود می­آیند. به زایدات حاصل از تخریب یا تعمیر ساختمان و یا سایر فعالیت­های ساختمان سازی اطلاق می­شود.

زایدات ویژه: این قسمت از زباله­ها شامل مواد حاصل از جاروب­کردن خیابان ها و معابر، برگ درختان، اجساد حیوانات مرده می­شود.

زباله­ های صنعتی:

زباله­های صنعتی، مواد زاید ناشی از فعالیت­های صنعتی هستند و معمولاً شامل فلزات، مواد پلاستیکی،  مواد شیمیایی و بالاخره زباله­های  ویژه و زباله­های  خطرناک ھستند. که عمل جمع آوری، حمل و نقل و دفع آن­ها ضوابط خاص و مقررات ویژه­های را به خود اختصاص داده است.

زباله های صنعتی

زباله­های بیمارستانی شامل موادی هستند که با توجه به نوع کار و وظیفه در هر بخش بیمارستانی، متفاوت می­باشند. مثلاً زباله­های بخش عفونی یا اتاق عمل، با مواد زاید آزمایشگاه یا بخش رادیولوژی، تفاوت محسوسی دارد.

شکل 1-9- خطرات زباله­های بیمارستانی

زباله­ های هسته­ای:

به عنوان پسماندهای آزمایشات تحقیقاتی در کشاورزی، در صنعت، پزشکی، محصول فرعی فرایند تولید انرژی هسته­ای همواره  ناخواسته تولید میشوند. ضایعات هسته­ای را بر حسب نوع محتویات، پتانسیل تولید حرارتی و شدت پرتوزایی به سه دسته ضایعات سطح پایین و سطح بالا و فرا اورانیومی تقسیم می­شود.

اصول جمع­آوری زباله­ ها:

تقریبا 80 درصد از هزینه­هاي مربوط به زباله­ها هزینه جمع­آوري زباله می­باشد از این لحاظ هزینه­هاي سنگینی بر شهرداري وسازمان­هاي وابسته به جمع­آوري و دفع زباله­ها می­گردد. مواد زباله­اي باید پس از تولید در یک محل در سریعترین زمان ممکن جمع­آوري گردد. که بهترین روش جمع­آوري مستقیم از درب منازل و انتقال به محل دفع می­باشد. تولیدکنندگان زباله باید آگاهی کافی ازاینکه زباله­ها را در ظروف مناسب از لحاظ جنس و ظرفیت و زمان تحویل به کارگران خدمات شهرداري داشته باشند.

در هنگام نگهداري زباله­ها در منازل و محل تولید از ظروف پلاستیکی درب­دار یا فلزي ضد زنگ با مقطع دایره­اي و نیز استفاده از کیسه پلاستیکی زباله براي حفظ نظافت محیط زیست استفاده شود. بهترین روش جمع­آوري زباله­ها بطور روزانه است که در کنترل و جلوگیري از رشد و پرورش مگس مؤثر می­باشد و بهترین زمان جمع­آوري در ساعاتی از شبانه روز که شهر خلوت بوده و ترافیکی وجود ندارد صورت گیرد.

انواع روش­های انتقال زباله:

-1) استفاده از کامیون زباله­کش اتوماتیک

-2) استفاده از کامیونهاي معمولی بزرگ زباله­کش

-3) استفاده از وانت

-4) استفاده از کانتینرها

-5) استفاده از گاري

-6) استفاده از قطار و کشتی تقسیم­بندي زباله­ها

روش­های اصلی دفع زباله:

1)   تل انبار کردن:

در این روش زباله­ها در مناطق داراي زمین­هاي پست تل انبار می­شوند، بخشی از این کار براي بازیافت زمین استولی بخش عمده آن به عنوان روشی است براي دفع زباله­هاي خشک. در نتیجه عمل میکروبها حجم زباله­ها به اندازه­اي قابل توجه کاهش یافته و زمین از نو براي کشت آماده می­شود. نقطه ضعف­هاي تل انبار کردن زباله عبارت است از: زباله در معرض مگس­ها و موش­ها قرار می­گیرد، منبع ایجاد بوهاي مزاحم و مناظر ناپسند می­شود، زباله­هاي سبک در نتیجه باد به اطراف پراکنده می­شود. باید تل انبار کردن زباله غیر­­قانونی اعلام و به جاي آن روش­هاي معتبر به کار گرفته شود.

2)   دفن بهداشتی زباله

در جاهایی که زمین مناسب در دسترس باشد، دفن بهداشتی زباله بهترین روش دفع زباله است.

روش خندق:

هر جا که زمین مسطح در دسترس باشد به طور معمول روش خندق انتخاب می­شود. براي این کار خندقی دراز (به ژرفاي2 تا 3 متر و پهناي 3 تا 10 متر) کند می­شود (برحسب شرایط محیط) و زباله­ها در آن ریخته و کوبیده و با خاك بیرون آورده شده روي آنها پوشانیده می­شود.

روش سطح شیبدار:

در هر جا که زمین شیب ملایم داشته باشد این روش مناسب است. براي اطمینان از پوشانده شدن زباله­ها کمی حفاري هم انجام می­شود.

روش تسطیح زمین:

 این روش براي پر کردن گودال­هاي زمین، چاله­هاي خاك رس و جاي معادن متروك به کار گرفته می شود زباله ها تا ژرفاي 2 تا 5/2 متری انبار، فشرده و سفت می­شوند و به صورت لایه­هاي یکنواخت در می­آیند. سطح بیرونی هر لایه با حداقل 30 سانتیمتر گل پوشانده می­شود این کار زباله­ها را از دسترسی مگس و جوندگان جلوگیري می­کند و مزاحمت ناشی از بو وگرد و غبار را هم فرو می­نشاند.

عیب این روش آن است که مستلزم خاك اضافی از منابع بیرون از محل است. در زباله­هاي دفن شده دگرگونی­هاي شیمیایی، میکروب شناختی و فیزیکی روي می­دهد. گرماي زباله­ها در مدت هفت روز تا شصت درجه افزایش می­یابد و همه عوامل بیماري زا را می­کشد و فرآیند تجزیه را شتاب می­بخشد، سپس 2 تا 3 هفته طول می­کشد تا خنک شود و به طور عادي تجزیه کامل موادآلی به توده بی ضرر تا شش ماه وقت می­گیرد. نباید زباله­ها در آب تخلیه شوند زیرا موجب  بوهاي ناراحت­کننده­اي می­شود که از تجزیه مواد آلی بر می­خیزد.

سوزاندن زباله ها:

هر جا که زمین مناسب در دسترس نباشد این کار روش انتخابی است. بهتر است زباله­هاي بیمارستانی را که خطرهاي ویژه­اي دارند با سوزاندن دفع کرد. در چند کشور صنعتی و به خصوص در شهرهاي بزرگ که زمین مناسب ندارند زباله از راه سوزاندن دفع می­شود ولی در کشورهاي رو به پیشرفت مانند هندوستان زباله سوزي روش مقبولی نیست زیرا زباله داراي مقادیري خاکستر است که عمل آتش­زدن را دشوار می­سازد و لازم است نخست خاك و خاکستر از آن جدا شود که همه اینها نیازمند هزینه سنگین و سرمایه­گذاري است که به مشکلات شهرداري در مورد سوزاندن زباله افزوده شود. گذشته از این سوزاندن زباله در جامعه­هایی که نیاز بسیار به کود دارند یک نوع خسارت به جامعه است و ازاین رو در کشورهاي رو­به پیشرفت مانند هندوستان سوزاندن زباله کاربرد محدود دارد.

دفن کردن:

این روش براي اردوگاه­هاي کوچک مناسب است. گودالی به پهناي 5/1 متر و ژرفاي 2 متر کنده می­شود و در پایان هر روز روي زباله­ها را با 20 تا 30 سانتیمتر خاك می­پوشانند. هنگامی که سطح پر شده گودال نزدیک به 40 سانتیمتري زمین رسد که آن را با خاك پر و فشرده می­کنند و گودال تازه­اي می­کنند. پس از 4 تا 6 ماه می توان کود را از گودال بیرون آورده و در مزرعه به کار برد.

• چاله­های کود:

در مناطق روستایی کشورهاي رو به پیشرفت دستگاهی براي گرد­آوري و دفع زباله در کار نیست و زباله­ها در پیرامون خانه­ها پراکنده و موجب آلودگی شدید خاك می­شوند. این مشکل را می­توان با حفر چاله­هاي کود براي هر یک از خانوارها حل کرد.

پسماند­هاي خوراك، کود دام­ها، برگ درختان و نی و حصیر را باید در این چاله­ها ریخت و درپایان روز روي آنها خاك اضافه کرد. از این چاله ها 2 عدد لازم است که پس از پرشدن و بستن سر یکی از آنها آن دیگري به کار گرفته شود. در مدت 5 تا 6 ماه زباله در چاله تبدیل به کود می شود و می­توان آن را به مزرعه برد. در جوامع روستایی این روش دفع زباله کارساز و نسبتا ساده است.

  فاضلاب :

انواع فاضلاب:

فاضلاب خانگی

فاضلاب صنعتی

فاضلاب سطحی

فاضلاب کشاورزي

فاضلاب ورودی به محیط زیست

فاضلاب خانگی

فاضلاب خانگی خالص عبارت است از فاضلاب دستگاه­هاي بهداشتی خانه­ها مانند توالتها، دستشویی­ها، حمام­ها، ماشین­هاي لباسشویی و ظرفشویی، پساب آشپزخانه و یا فاضلاب حاصل از شستشوي قسمت­هاي گوناگون خانه می­باشد.

معمولا خواص این فاضلاب­ها در سطح یک کشور یکسان است ولی غلظت آن به مقدار مصرف سرانه آب در شهرها بستگی دارد. در شبکه­هاي فاضلاب شهري، آنچه که فاضلاب خانگی نامیده می­شود علاوه بر فاضلاب خانگی نیز، داراي مقداري فاضلاب حاصل از مغازه­ها، فروشگاه­ها و رستوران­ها نیز هست که اجباراً از سطح شهر، بطور پراکنده وارد کانال­هاي فاضلاب می شوند.

در این پساب­ها انواع موجودات ریز میکرب­ها و ویروس­ها و چند نوع مواد شیمیایی معین و جود دارد که عمده ترین آن آمونیاك و نیزمقداري اوره می­باشد. این فاضلاب ها باید از مسیر هاي سر بسته به محل تصفیه هدایت گردند. جهت خنثی­سازي محیط قلیایی این فاضلاب­ها که محیط مناسب براي رشد و نمو میکرب هاست از کلر استفاده می­شود.

فاضلاب صنعتی

فاضلاب­هاي صنعتی و پساب کارخانه­ها کاملاً بستگی به نوع فرآورده کارخانه دارد. با توجه به این موضوع، مهم­ترین تفاوت­هاي فاضلاب صنعتی و خانگی عبارتند از:

• امکان وجود مواد و ترکیبات شیمیایی سمی در فاضلاب­هاي صنعتی بیشتر است.
• فاضلاب صنعتی، خاصیت خورندگی و درجه اسیدي بیشتري دارد.
• امکان وجود موجودات زنده در فاضلاب صنعتی کمتر است.

تنها بخشی از فاضلاب­هاي صنعتی وجود دارد که در اکثر کارخانه­ها داراي خاصیتی کم و بیش یکسان است.  این فاضلاب، حاصل از تشکیلات خنک کننده کارخانه­هاست. میزان آلودگی این فاضلاب به تعداد دفعات استفاده از آب در قسمت­هاي خنک­کننده بستگی دارد.

معمولا آلودگی فاضلاب این بخش کمتر از آلودگی فاضلاب سایر قسمت­هاي کارخانه است و بیشتر آلودگی آن نیز به علت وجود مواد نفتی و روغنی است.

فاضلاب سطحی

فاضلاب سطحی ناشی از بارندگی، ذوب یخ­ها و برف­هاي نقاط بلند است. این فاضلاب­ها به علت جاري­شدن در سطح زمین و تماس با آشغال­هاي روي زمین و شستشوي سطح خیابان­ها و پشت بام­ها آلوده شده و همچنین، مقداري مواد آلی و معدنی به آنها اضافه می شود. لذا در شروع بارندگی درجه آلودگی فاضلاب­هاي سطحی زیاد و پس از پاك­شدن سطوح بارش از مقدار آلودگی آن کاسته میشود.

فاضلاب کشاورزی

در این فاضلاب­ها سموم کشاورزي مانند ترکیبات خطرناك هیدروکربنهاي هالوژنه وجود دارد. وهنگاهی که توام با کشاورزي در لایه­هاي زمین نفوذ نمایند یا به بیرون از محیط کشا ورزي  هدایت شوند باعث ایجاد فاضلاب­هاي کشاورزي فوق العاده خطرناك می­شوند.

روش­های جمع­آوری فاضلاب

روش معمول براي جمع­آوري فاضلاب روش ثقلی، مکشی، پمپاژ و روش SDGS می­باشد. به صورت متعارف فاضلاب­ها براساس نیروي ثقل شان در یک مسیر جمع­آوري و به تصفیه­خانه منتقل می­شوند. در جوامع کوچک این روش هزینه زیادي در بر دارد. بهترین روش جایگزین استفاده از سپتیک تانک­ها است، که ساده­ترین سیستم بهداشتی دفع فاضلاب می­باشد که عبارت است از یک مخزن بتنی که در زیر زمین قرار می­گیرد و مواد فاضلاب در آن جمع می­شود که در آن تصفیه مکانیکی (ته­نشینی) و تصفیه زیستی با کمک باکتري­هاي بی­هوازي همزمان در آن انجام می­گیرد.

سپتینک تانک­ها در چند روش بکار می­روند:

1- روش سپتیک تانک ثقلی

2-روش سپتیک تانک با پمپ

3 – روش خلا

شکل 1-11- سپتیک تانک

محاسن سپتیک تانک­ها:

• مناسب براي زمین­هاي دژ و یا زمین هایی که قدرت جذب بسیار کمی دارند و یا مناطقی که سطح آب­هاي زیر زمینی در آن بالا باشد.
• به دلیل استقرار در زمین فضایی را اشغال نمی­نماید.
• هزینه بسیار مناسب بدلیل عدم استفاده از تجهیزات الکترومکانیکال، تعمیرونگهداری واپراتور

اصل دوم: ایمنی

ایمنی:

ايمني به عنوان يك مفهوم و روش مقابله با خطرات در راستاي حفظ جان انسانها و جلوگيري از خسارات و صدمات از آغاز پيدايش در حال تغيير و گذار بوده است. شكل اوليه آن كه زماني تنها يك روش ساده عمدتاً اصلاحي و نه پيش­گيرانه به منظور حذف عوامل خسارات و صدمات بو ، به شكل كنوني آن كه اغلب روشي پيچيده و ضوابط سخت­گيرانه براي كنترل مطمئن صدمات است، دگرگون شده است. در ميان قابليت­هاي بارز مفهوم ايمني ظرفيت كافي براي كارهايي فراتر از شناسايي روابط علت و معلولي و طرح ريزي روشهاي كنترل عملي وجود دارد. اين اقدامات از آغاز تكوين به صورت روشهاي عملي برنامه­هاي ايمني درآمده­اند.

به اين ترتيب مهارت­هاي ايمني در تمام ابعاد صنعت (از جمله صنعت ساخت) با گذشت سالیان  متماد ، افزايش يافته اند. دگرگوني فزاينده اي در روند رو به رشد آگاهي و توانايي برآورده سازي ابزارهاي كنترل مخاطرات مورد نياز به وقوع پيوسته است. شواهد اين موضوع در بسياري از آيين نامه­ها و قوانين مرتبط ديده مي شود. ممكن است اين روند موضوعي عادي و قابل تصور به نظر آید، با اين حال تجارب و نتايج عملي به ما يادآوري می­كند كه عليرغم آگاهي از علل و وجود بسياري از ابزارهاي كنترلي پيشنهادي، رخدادهاي منجر به صدمات و خسارات همچنان تكرار مي­شوند. در واقع مي­توان ادعا كرد مشكلات اجرايي، مسأله اصلي برنامه­هاي ايمني بوده اند. به كارگيري تمهیدات و موارد اشاره شده در برنامه­هاي ايمني تا زماني كه بر روي كاغذ هستند، موثر و مفيد و خالي از هر نوع اشكال به نظر مي­رسند، در حاليكه در عمل ممكن است نتايج آنها رضايت­بخش نباشد. ضرورت بسترسازي تفكر ايمن كه از طريق فرهنگ­سازي در بين افراد درگير در كار اعم  از مديريت ارشد، مديريت كارگاه و مهندسان، كارگران و متصديان بسط و گسترش مي­يابد، مي­تواند سبب كارايي برنامه­های ايمني گردد.

این جاست که مفهومی به نام ایمنی حرفه­ای شکل پیدا می­کند:

ایمنی حرفه­ای عبارت است از علم و هنر پیش­بینی، شناسایی، ارزشیابی و کنترل فاکتورها و عوامل استرس­زای ناشی از محیط کار که می­تواند باعث بیماری، آسیب به سلامتی و رفاه یا ناراحتی خاص در میان کارگران گردد.

این علم در راستای کاهش مرگ و میر و ناتوانی­های دائمی و موقت ناشی از حوادث شغلی و همچنین پیشگیری از بروز بیماریهای شغلی تلاش می­کند.

سازمان­های متولی ایمنی و بهداشت حرفه­ای در کشور

• وزارت کار و امور اجتماعی: براساس مادة 85 قانون كار وزارت كار مسئول حفاظت و ايمني در محيط كار )حفاظت فني وايمني، بازرسي كار(
• وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی: براساس مادة 85 قانون كار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي عهده­دار بهداشت و درمان کارگران گردیده است (پیشگیری از بيماري­هاي حرفه­اي وتامين بهداشت كار، محيط كار وكارگر)
• سازمان تامین اجتماعی: با توجه به قانون، تامين اجتماعي عهده دار بيمه و تعاون كليه کارگران در موارد زیر است:
• حوادث ناشي از كار و بيماريهاي شغلي
• حوادث و بيماريهاي غير شغلي، ازدواج، بارداري و زايمان
• از كارافتادگي، بازنشستگي

حادثه

حادثه عبارت است از واقعه یا رویداد برنامه­ریزی نشده ای که انجام و پیشرفت یا ادامه‌ی طبیعی یک فعالیت (یک کار) را مختل می‌سازد و همواره در اثر یک عمل یا اقدام غیر ایمن یا در اثر  شرایطی غیر ایمن یا در اثر ترکیبی از این دو به وقوع می‌پیوندد. حادثه ممکن است در اثر عدم ارايه اطلاعات كافي به عوامل كاري یا ضعف در تشخیص یک خطر، یا در اثر بعضی نارسایی­ها در سیستم کنترل خطر نیز اتفاق افتد، به عبارت دیگر حادثه اتفاقی است، پیش­بینی­نشده و غیر­منتظره که در زمان کار برای کارکنان و کارگران ممکن است رخ بدهد و معمولا بر حسب شدت، باعث ضایعات مادی و انسانی می‌شود. گاهی ممکن است، حادثه در محدوده محیط کاری باشد و یا ابعاد آن گسترده­تر بوده و خارج از حدود کارگاه را هم در بر بگیرد (مانند حادثه انفجار کپسول گاز کلر در نزدیکی تجریش و يا ايجاد يك تركيدگي لوله در اثر ضربه ابي در يك خط لوله يا ايستگاه پمپاز ) و يا سقوط كارگر در مخزن آب شهري.

ایمنی در کار های عمرانی

مسلما یک حادثه در اثر یک عامل به وجود نمیآید، بلکه عوامل متعددی باید جمع شوند تا حادثه­ای اتفاق بیافتد. در اینجا، مدیران مجموعه یا کارگاه، باید زمینه‌های آشکار ایجاد حوادث را از بین ببرند تا عوامل پنهان نتوانند شرایط شکل­گیری حادثه را به وجود آورند.

حوادث به دو نوع، حوادث قابل پیش­بینی و حوادث غیر قابل پیش­بینی تقسیم می­شوند:

حوادث قابل پیش­بینی :

در این حوادث می­توان از وسایل و لوازم مورد نیاز جهت ایجاد امنیت محیط کار و ایمنی کارگران استفاده کرد. و با توجه به شناخت حوادث تمهیدات لازم و ضروری را به کار برد.

شکل 2-3-حوادث قابل پیش بینی

حوادث غیر قابل پیش­بینی:

معمولا به عوامل خارج از محیط کار ارتباط پیدا می­کند و مدیران و کارشناسان باید با توجه به وسعت نگرش و دید خود تمهیدات لازم را به کار گیرند تا صدمات این نوع حوادث را کاهش دهند.

برای درک بهتر موضوع در ادامه  مطلب زیر به چند نمونه از حوادث اشاره می‌شود:

• حادثه اول مربوط به یک کپسول گاز است که فردی آن را به دلیل سنگینی نمی‌توانست بلند و حمل کند و روی زمین می‌کشید. در اثر مالش و داغ شدن بدنه ی کپسول بالاخره کار به انفجار کپسول منتهی گردید. کار این فرد یک عمل غیر ایمن بود که منجر به حادثه شد.
• حادثه دوم مربوط به فردی است که به دلیل دسترسی نداشتن به انبر دست سالم، از انبردستی که عایق دسته هایش ترک برداشته و معیوب بود استفاده کرده و یک عمل تعمیر الکتریکی را بر روی سیم­های برق­دار انجام داد که منجر به عبور برق از طریق محل شکستگی عایق دسته انبر به دست وی گردید. در این حادثه نبود انبر دست سالم یا وجود انبر دست ناسالم، جزو شرایط ناایمن بود که منجر به حادثه شد.
• حادثه سوم درباره راننده­ای است که با علم به اینکه لاستیک ماشینش فاقد آج (صاف) است و باید تعویض شود آن را تعویض نکرده، به مسافرت طولانی رفته است و ضمن رانندگی با سرعت غیر مجاز، ناگهان به دلیل ترکیدن لاستیک ماشین دچار حادثه شده است. در این حادثه صاف بودن لاستیک ماشین شرایط نا ایمن را نشان می‌دهد که همراه با عمل ناایمن راننده (حرکت با سرعت زیاد در جاده ی خارج از شهر) مشترکاً باعث ایجاد حادثه شده‌اند.

4. حادثه چهارم در مورد انفجار گرد و غبار گندم در آسیاب یا سیلو می‌باشد که مسئولان محل، به علت ناآشنایی به اینکه گرد و غبار گندم همانند گرد و غبار بسیاری از مواد دیگر و عیناً مثل یک گاز منفجر می‌شوند و هیچگونه برنامه­ای در مورد کنترل پخش گرد و غبار در فضای محیط کار و جمع­آوری گرد و غبار نشسته بر روی سطوح مختلف معمول نداشته بودند، در نتیجه انفجار مهیبی رخ داد که منجر به کشته­شدن چندین نفر انسان و بروز خسارات مالی فراوان گردد.

علل حوادث

حوادث همیشه از علل مختلفی تشکیل می­شود و یا در واقع اجتماع چند علت مادی و انسانی باعث بروز حادثه می­شود و با دقت نظر و رفع حتی یکی از عوامل می­توان از بروز حادثه جلوگیری نمود.

بهترین راه برای درک علل بروز حادثه توجه به نمودار گردشی حادثه است:

نمودار گردشی حادثه

طبق این نمودار از دو جنبه می­توان علل حوادث را بررسی نمود:

– جنبه­های فنی و مادی ایجاد حادثه

– جنبه­های اجتماعی و انسانی ایجاد حادثه

جنبه­های فنی و مادی ایجاد حادثه عبارتست از :

• مشکلات طراحی
• مشکلات اجرایی و روشهای ناصحیح اجرایی
• ماشین آلات و تجهیزات و عدم آشنایی با حساسیت­های کار با ماشین­آلات و تجهیزات
• عدم رعایت اصول ایمنی و حفاظتی در ساختمان­ها و تاسیسات
• استاندارد نبودن مصالح مصرفی
• نداشتن وسایل حفاظت فردی یا ناکارآمد بودن و مندرس بودن وسایل و تجهیزات
• وجود نقص فنی و معایب در ماشین­آلات و ابزار کار مثل فرز و مته و دستگاه برش و خم آرماتور و یا دستگاه جوش
• عدم بازدید دوره‌ای از وسایل و لوازم کار و معیوب بودن وسایل و لوازم در اثر کار زیاد و از بین رفتن روکش سیم و کابل برق
• عدم رعایت اصول فنی در تعمیرات لوازم و خارج­کردن کلیدها و پریزها و ….. و یکسره­کردن کار وسایل برقی و مکانیکی
• عدم توجه در تهیه لوازم با کیفیت مطلوب در کارگاه و استفاده از وسایل با کیفیت پایین و دست دوم و معیوب
• نداشتن حفاظ دستگاههای پرخطر مثل برش و سنگ­زن و دستگاه برش آسفالت و حفاری سنگ و انفجار کوه و سنگ­ها
• وضعیت نامناسب و خطرناک ماشین آلات از نظر سرعت دور زیاد
• تولید انفجار یا ایجاد جرقه در اثر نقص فنی
• شرایط ناامن و نامطلوب محیط کار مثل سر و صدا، آلودگی صوتی، آلودگی هوا، تاریکی محیط کار، سردی هوا و گرما
• فرسودگی و کهنگی محیط کارگاه و ایجاد شرایط ناایمن در بارش برف و باران
• عدم رعایت اصول فنی نصب دستگاهها و نداشتن اتصال به زمین ماشین­آلات و برقدار بودن دستگاهها و جرقه زن و اتصال نادرست
• کهنگی کلیدهای قطع و وصل و مشکوک بودن قطع و وصل دستگاه در زمان قطع برق

علل فنی ایجاد حادثه-عدم رعایت اصول ایمنی

 علل فنی ایجاد حاثه- عدم رعایت استفاده از ابزار مناسب

علل انسانی واجتماعی ایجاد حادثه عبارتند از:

• داشتن اعتماد به نفس بیش از حد و عدم استفاده از وسایل ایمنی
• داشتن وسواس و احتیاط زیاد
• عصبی بودن در محیط کار و ترس از بیکاری
• شوخیهای نامناسب در محیط کار
• فقدان نظارت مدیران بالا دست
• فقدان آموزش و کسب مهارت کار با دستگاه و شرایط ایمن
• فقدان انضباط کاری
• فقدان نظافت در محیط کار
• تظاهر به شجاعت
• حواس پرت و فراموش کاری

با توجه به مفهوم كلي ايمني در انجام فعاليت هاي به طريقه ايمن و خالي از خطرات ممكن، موارد زير را به لحاظ منشاء خطرات در انواع حوزه­هاي عملكردي ايمني كه در موضوع كارگا ههاي عمراني مي­تواند مطرح باشد، نام برد:

1. موضوعات مربوط به تجهيزات و ماشين آلات: در اين مبحث به انواع نكات ايمني و موارد مرتبط با كار با تجهيزات، ابزار و ماشين آلات مستقر در كارگاه ها (اعم از دائم يا موقت، متحرك يا ثابت) پرداخته مي شود در حقيقت محور اصلي اين دسته از موارد ايمني تجهيزات و نحوه تعامل آن در كار با انسانها و محيط كاري است.

 واژگونی دامپر در اثر عدم رعایت ایمتی

2. موضوعات مربوط به نيروي انساني: با توجه به اينكه در كارگاه­هاي ساختماني اساساً كارها بر دوش كارگران بوده و بر خلاف كارخانجات صنعتي از اتوماسيون خاصي برخوردار نيست، لذا ايمني و امنيت كاري نيروي انساني به ويژه كارگران و متصديان (اپراتورهاي) دستگاه ها كه مستقيماً با فعاليتهاي اجرايي درگير نيستند، اهميت فراواني دارد. اين مبحث عمدتاً به مباحث بهداشت فردي (نظير تماس با مواد شيميايي، اشعه و ساير موارد) و ايمني فردي (تجهيزات، البسه و وسايل ايمني) مي پردازد.

جلوگیری از سقوط فرد با استفاده از کمربند ایمنی

3. موضوعات مربوط به ايمني محيط كار (كارگاه): در كنار ايمني انسان و تجهيزات بايد رعايت نكات و موارد ايمني در محيط كاري و انجام ايمن فعاليتهاي اصلي و پشتيباني لحاظ شود. حريم و نحوه اجراي ايمن فعاليت­هايي مانند گودبرداري، انفجار، محل قرارگيري پمپ بنزين و انبار مواد خطرناك و مواردي از اين دست در اين مقوله مي­گنجد.

شکل 2-3- عدم رعايت ايمني در برق رساني كارگاهي و بالا رفتن از نردبان

بروز حوادث معمولا توام با خرج و مخارج زیادی است. از یک طرف مقدار زیادی از وقت و فرصت انجام کار از دست می‌رود، از طرف دیگر به شخص حادثه دیده و مصدوم خساراتی وارد می‌شود. چون حداقل برای مدتی توانائی انجام کار را از دست می‌دهد و هزینه های لازمه جهت زمان از کار افتادگی، نقاهت و استراحت باید توسط  شركت مربوطه یا بیمه پرداخت گردد. تجهیزات آسیب دیده باید تعمیر و یا تهیه گردد و هزینه های دیگری نیز که نامرئی است و دیده نمیشود به جامعه تحمیل میشود.

هزینه­ های مستقیم و غیر مستقیم ناشی از ایمنی

برخي از پيمانكاران به هيچ­وجه در قبال حوادث اتفاق افتاده، احساس مسئوليت نمي­كنند. آنها اعتقاد دارند كه كار ساخت و ساز، يك حرفه خطرناك مي­باشد و هيچ كاري براي تغيير آن نمي­توان انجام داد. آنچه گفتني است اينكه بسياري از پيمانكاران ساختماني، مديران كارگاهي و سركارگران ثابت كرده­اند كه تلاشهاي ايمني مي­تواند منجر به كاهش حوادث شود.

لذا در اولين گام بايد باور حتمي­بودن وقوع حوادث ساختماني كم كم ناپديد شود، هر چند كه اين باور بسيار رايج باشد. يك متخصص ايمني آمريكايي اظهار مي دارد: در سالهاي ابتدايي صنعت ساخت، اين يك باور رايج بود كه فرض شود، حوادث به ازاي هر دو طبقه ساختمان يا هر يك ميليون دلار كار انجام شده يا به ازاي ساختن هر نيم مايل از يك تونل، جان يك نفر را مي­گيرد. در آن زمان اين ارقام به طور واقعي در ارزيابي كار لحاظ می­شدند.

در آن مقاطع، پيمانكاران زيادي وجود داشتند كه احساس مي­كردند هيچ كاري براي تغيير اين موقعيت نمي­شود انجام داد. براي بعضي از پيمانكاران درد و رنج كارگران و خانواده­هايشان كه ناشي از صدمات ساختماني و مرگ مي­باشد به قدر كافي دلايل محكمي براي آنها در جهت الزامي دانستن مديريت ايمني موثر در كارهايشان مي­باشد.

اما براي بسياري از پيمانكاران تنها دليل بشر دوستانه نمي­تواند محرك باشد. آنها احساس مي­كنند يك ايده بايد از نظر قيمت نيز به صرفه باشد. در اين بخش در نظر است يك نگاه نزديك به واقعيتهاي اقتصادي انداخته شود. مي توان مشخصاً نشان داد كه مديريت ايمني چه از نظر مالي و چه از نظر انسان­دوستانه داراي بازده و ارزش كافي مي­باشد.

دليل اينكه چرا مديريت ايمني موثر براي شركته اي ساختماني، داراي منفعت و سودمند است، ناشي از هزينه­هاي مستقيم و غير مستقيم بالاي حوادث است و مديريت مي­تواند اين هزينه­ها را كنترل كند.

هزينه­هاي مستقيم قابل بيمه هستند. اينها شامل هم هزينه­هاي پزشكي و ديگر مزاياي بيمه غرامت از كار افتادگي، جراحت، نقص عضو و فوت كارگران مي­باشد و هم بيمه مسئوليت و خسارت مالي را در بر مي­گيرد. در دنيا مرسوم است كه شركتهاي بيمه براي دريافت حق بيمه در موارد يادشده مطالبه سوابق ايمني و حوادث شركتها را مي­كنند. در ايران جريمه­هاي اداره كار بابت قصور در اعمال ايمني، هزينه­هاي تامين اجتماعي اعم از غرامات مختلف و مستمري كارگران و ديات و ساير دعاوي در مراجع قضايي در بسياري از شركت­هاي ساختماني جزو اين هزينه­هاي مستقيم حوادث مي­باشند.

هزينه­هاي غير مستقيم (بيمه نشده) و پنهان قسمت ديگر و البته بسيار بزرگتر بار مالي است كه به وسيله يك حادثه كوچك به پيمانكار و نهايتا در ابعاد كلان به كل كشور تحميل مي­شود. كاهش بهره­وري، تاخيرات برنامه زمان­بندي كار، توان و زمان مورد نياز براي امور مربوط به تبعات حوادث، آسيب به تجهيزات و امكانات و هزينه­هاي پاكسازي و نوسازي قسمتهاي آسيب ديده برخي از انواع هزينه­هاي پنهان مربوط به حوادث مي­باشند.

حال اگر اين هزينه­ها تا اين حد بالا است (در ادامه نشان داده خواهد شد كه اينگونه است) چرا بسياري از پيمانكاران به كاهش اين هزينه­هاي اساسي اهميت نمي­دهند؟ مشكل اصلي اين بوده است كه در روشهاي معمول محاسبه هزينه­هاي كار (حسابداري قيمت تمام شده)، كه به طور متداول بوسيله شركت­هاي ساختماني براي اطلاع داشتن از هزينه­هاي پروژه استفاده مي­شوند، هزينه­هاي حوادث پنهان مي­مانند.

در واقع بايد توجه داشت موضوع اصلي اين است كه هزينه­هاي مستقيم و غير مستقيم حوادث از ديگر هزينه­هاي انجام كار متفاوت نيستند. آنها مي­توانند بوسيله تكنيك­هاي صحيح مديريت، اداره و مديريت شوند. زماني كه مديران ارشد در يك شركت ساختماني از اهميت اين هزينه­ها آگاه شوند و بفهمند كه آنها را مي­توان با مديريت ايمني جسورانه تا نزديك صفر كاهش داد، شركت در راه بهبود عملكرد ايمني گام خواهد برداشت.

ملاحظه مي­شود كه پيمانكاران، از ديگر هزينه­هايشان به دقت و با آخرين جزئيات با خبر هستند، اما از يك هزينه گاهي چند ده ميليون توماني بابت ديه يا غرامت از كار افتادگي (مبلغي كه گاهي از سود كلي يك پروژه كوچك تجاوز مي­كند) اطلاع كمي دارند. استدلال آنها اين است كه آنها تصور مي­كنند غرامت كارگران از سوي سازمان تامين اجتماعي پرداخت مي­شود، در حاليكه بر اساس قانون در صورتي كه در حادثه تقصير از طرف كارفرما باشد، سازمان تامين اجتماعي تمام خسارات (انواع غرامات و مستمري بيمه شده) را از كارفرما وصول مي­كند.

لذا غرامت كارگران مانند بيمه آتش سوزي نيست. پيمانكاران بايد خود بار اصلي حوادث را بر دوش بكشند. به علاوه رقبايي كه حوادث كمتري داشته باشند به طرز معناداري هزينه­هاي كمتري براي غرامت كارگران پرداخت مي­كنند. پيمانكاراني كه درك درستي از بيمه غرامت كارگران داشته و بدانند كه چگونه اين هزينه­ها محاسبه مي­شوند در راه بهبود منافعشان قرار مي­گيرند.

ارتباط بین نقص عضو کارگران و ساعات کار ازدست رفته در جدول زیر بعد ارائه گردیده است که این محاسبات با 200 روز کار در سال و 8 ساعت کار روزانه و 30 سال کار محاسبه شده است.