عنوان کتاب: بانکداری بر محوریت عقود اسلامی (از تئوری تا چالش ها)

نویسنده: سید مصطفی احمدی سیستانی

ویراستار: سید فخرالدین طاهرزاده موسویان

امروزه بانك‌ها نقش مهمي در اقتصاد كشورها دارند. اين نقش به حدي است كه تصور اقتصاد بدون بانك در روزگار ما مشكل است. از وظيفه هاي مهم بانك‌ها تسهيل گردش پول و تجهيز و تخصيص منابع پولي است. اگر بانك‌ها اين وظایف را به خوبي انجام دهند، مي توانند نقش مؤثري در توسعه كشورها داشته باشند. در این کتاب نویسنده سعی دارد که از قانون عملیات بانکی بدون ربا و از چالش های بانکداری اسلامی با توجه به موقعیت ژئوپلوتیک ايران صحبت کند و راهکارهایی برای بانکداری ایجاد کند.

ابزارها و شیوه هاي اجرائی سیاستگذاري پولی

یکی از مسائل اساسی در چارچوب سیاستگذاري پولی نوین، شیوههاي اجرائی مورد استفاده جهت هدایت ابزار نرخ بهره سیاستی می‌باشد. شیوه هاي اجرائی از منظر عملیاتی، مهم ترین سطح در اجراي برنامه سیاستگذاري پولی می‌باشند و در صورتی که شیوه هاي صحیحی در اختیار بانک مرکزي نباشد، به هیچ عنوان امکان مدیریت ابزار سیاستی و دست یابی به اهداف تعیین شده برایش فراهم نخواهد بود. نکته اساسی در رابطه این شیوه‌ها آن است که هدف نهایی تمامی آنها، تاثیرگذاردن بر ذخائر بانکها نزد بانک مرکزي یا به طور کلی کلّی تغییر عرضه و تقاضاي ذخایر در بازار پول به نحوي است که نرخ بهره سیاستی در سطح مشخّص و هدف قرار گیرد. (اسونسن، 2009)

بررسی تجارب کشورهاي مختلف نشان می‌دهد که بانکهاي مرکزي از شیوههاي اجرائی گوناگونی جهت دست یابی به اهدافی که دارند استفاده نموده‌اند. اما برخی از شیوه‌ها تقریباً در اکثر کشورها مشترك بوده و از آنها به صورت گسترده در سیاست گذاري پولی استفاده می‌شود. عملیات بازار باز، تسهیلات قاعده مند، ذخایر قانونی، خرید و فروش ارز و ترغیب اخلاقی برخی از مهم ترین این موارد می‌باشند.

1-عملیات بازار باز

اولین و مهم ترین شیوه اجرائی جهت مدیریت ذخایر در بازار پول، عملیات بازار باز است. این عملیات تقریباً در تمامی بانک هاي مرکزي جهان به شیوههاي گوناگون مورد استفاده واقع می‌شود. در ساده ترین حالت می‌توان عملیات بازار باز را خرید و فروش اوراق قرضه باکیفیت توسط بانک مرکزي با هدف تأثیرگذاري بر متغیرهایی مانند حجم پول و نرخ بهره بازار در نظر گرفت. در واقع سیاستگذاران پولی با خرید و فروش اوراق قرضه، سیاست هاي پولی انقباضی و انبساطی را به اجرا میگذارند. به این صورت که در شرایط رکودي، بانک مرکزي با خرید اوراق قرضه باعث می شود عرضه پول در اقتصاد افزایش یافته و نرخ بهره کاهش یافته و در سطح هدف قرار گیرد. در مقابل در شرایط تورمی، فروش اوراق قرضه توسط بانک مرکزي، عرضه پول را در اقتصاد کاهش و نرخ بهره را افزایش می‌دهد.

2-تسهیلات قاعده مند

تسهیلات عقود اسلامی قاعده مند مجموعه اي از ابزارهاي مالی هستند که امکان قرضدهی و قرضگیري بسیار کوتاه مدت (شبانه) بین بانک مرکزي و بانکها را فراهم میکنند. این ابزارها که معمولاً در بازار بین بانکی مورد استفاده واقع میشوند، به بانکهاي فعال در

بازار کمک میکنند تا در صورتیکه با چالش هاي موقّت نقدینگی مواجه شدند، بتوانند نیاز خود را از بانک مرکزي برطرف کنند و در مقابل، درصورتیکه در کوتاهمدت با مازاد منابع مواجه بودند، منابع خود را نزد بانک مرکزي سپرده گذاري نمایند.