عنوان کتاب: رسم ماندالا (مقدماتی تا پیشرفته)
نویسنده:نیره افکاریان
کتاب رسم ماندالا (مقدماتی تا پیشرفته) نوشتهٔ نیره افکاریان. واژهٔ ماندالا در زبان باستانی مردم هندوستان به معنی دایره است. این واژه از ریشه ماندا به معنای ذات یا جوهر و پسوند لا به معنای ظرف یا دربردارنده، گرفته شده است.
ازاینرو ظرف جوهر هم معنا میدهد و یک کهنالگو محسوب میشود. در واقع ماندالا یک شکل هندسی است که در ادیان هندو و بودا بهعنوان دایرههایی نمادین برای نمایش جهان هسـتی و تمرکز بر خویشتن و جستوجو در درون انسان هستند.
خلاصه ای از کتاب:
ماندالا
واژه ماندالا (Mandala) در زبان باستانی مردم هندوستان به معنی دایره است. این واژه از ریشه “ماندا” به معنای ذات یا جوهر و پسوند “لا” به معنای ظرف یا در بردارنده، گرفته شده است.
از این رو “ظرف جوهر” هم معنا می دهد و یک کهن الگو محسوب می شود. در واقع ماندالا یک شکل هندسی است که در ادیان هندو و بودا به عنوان دایرههایی نمادین برای نمایش جهان هسـتی، و تمرکز بر خویشتن و جستجو در درون انسان هستند.
ماندالاها را می توان حتی از زیر میکروسکوپ تا پشت تلسکوپ مشاهده کرد. از آرایش خاص و عجبیب کریستال های یخ تا انسجام بی مانند سیارات و کهکشان ها و جهان هستی، قابل مشاهده هستند. از این رو در زندگی ما حضوری همیشگی دارد. یک ماندالا بیشتر از یک شکل ساده است و می توان آن را به عنوان مدلی از ساختار زندگی در نظر گرفت.
در واقع این طرح هندسی کهن، یک نمودار کیهانی است که روابط تا بینهایت را برای ما یادآوری می کند و جهان درون و برون بدن و ذهن ما را گسترش می دهد. دایره نماد روح است، نماد ناخودآگاه انسان. چنان که افلاطون روح را همانند یک کره می پنداشت. از طرفی چهار گوشه یا چهار ضلعی، نماد مادیات، جسم و واقعیت است و به خودآگاه انسان اشاره دارد.
اشکال متقارن هندسی ماندالا علاوه بر پیچیدگی و جذابیت بصری، با کمک وکتورها خود به خود توجـه شخص را به مرکز دایره جذب می کنند. امروزه اغلب هنرمندان طرحواره ماندالاگونی غیر از دایره و مربع ترسیم می کنند که از حیث زیبایی شناسی حیرت انگیز است.
ولی یک ماندالای اصیل با ویژگی هایی که در تعاریف تاریخی و کهن آن وجود دارد، حتما در برگیرنده دایره ها و مربع ها خواهد بود. پروفسـور یونگ، ماندالا را “کهنالگوی خویشتن، نماد تمامیت و نظم، که کار ویژه آن سازماندهی و تنظیـم دوبارۀ وضعیت های هرج و مرج آلود” می داند. بطور خلاصه طراحی ماندالا راهی برای تنش زدایی و تمرکز ذهن می باشد.
ماندالاها دایره هایی نمادین برای تمرکز بر خویش و جست و جو در درون انسان هستند. مرکز دایره جدول ماندالا برای تمرکز در حین مراقبه دینی به کار می رود. اشکال متقارن هندسی ماندالا خود به خود توجه فرد را به مرکز دایره جذب می کنند.
البته گستره کاربرد ماندالا بسیار وسیع تر از آئین های یاد شده است. این کلمه در فارسی و عربی به صورت مَندَل به کار می رود. نمونه ای از ان را ادوارد براون از زبان یک ایرانی که خود آن را تجربه نموده، توضیح داده است.
تاریخچه ی ماندالا
قدمت ماندالاها به هزاران سال پیش بر میگردد. تصاویر بسیاری از ماندالاها در بناهای تاریخی در بسیاری از کشورها دیده شده است. مثلاً در معماری فرهنگهای اسلامی (حیاط باغ فین کاشان، طرح حیاط مسجد علی اصفهان، طرح حیاط زیارتگاه شاه نعمت الله ولی ماهان) و در بسیاری از بناهای تاریخی مسیحی هم طرحهای ماندالا دیده میشود.
میتوان آن را در نقاشیهای دیواری مسیحیت به همراه نقش حیوانات برای به تصویر کشیدن فرستادگان اولوهیت و نیز در نقوش منطقه البروج یافت. (منطقه البروج) نجومی و نسخههای آن نمونههایی از ماندالا هستند. همچنین، در آیین هندوئیسم، نمونههایی جذاب با نمادهای پانتئون محلی پیدا میکنیم. کاربرد ماندالا در طول هزاران سال؛ علاوه بر ایجاد تمرکز و توجه به درون مورد استفاده جنگیران در مراسم احضار روح نیز قرار می گرفته است.
هنرمندان ماندالا
یونگ
کارل گوستاو یونگ روانپزشک و فیلسوف بزرگ سوئیسی که به خاطر فعالیتهایش در روانشناسی و ارائه نظریاتی در زمینه روانشناسی تحلیلی معروف است. یونگ را در کنار زیگموند فروید از پایهگذاران دانشِ نوین روانکاوی قلمداد میکنند به تعبیر «فریدا فوردهام» پژوهشگر آثار یونگ: «هرچه فروید ناگفته گذاشته، یونگ تکمیل کردهاست».
از او به عنوان پدر روانشناسی نوین یاد کرده و او را در زمره بزرگترین افراد بشر در گذشته و حال میدانند. او هر روز ماندالا می کشید و رسم آن را را وارد روش های درمان بیمارانش کرد.
گوستاو یونگ فیلسوف و روانپزشک اهل سوئیس بود که با فعالیتش در روانشناسی و ارائه نظریاتی تحت عنوان روانشناسی تحلیلی شناخته میشود. به تعبیر «فریدا فوردهام» پژوهشگر آثار یونگ: «هرچه فروید ناگفته گذاشته، یونگ تکمیل کردهاست.»یونگ بعضی از معروفترین مفاهیم روانشناسی را ابداع کرده است مانند:
ناخودآگاه جمعی، سایهها، پرسونا، عقدهها، آنیما و آنیموس، برونگرایی و درونگرایی. از آثار مهم او میتوان به روانشناسی ضمیر ناخودآگاه، تحلیل رویا، سمینار یونگ دربارهی زرتشت نیچه، انسان و سمبلهایش، خود شناخته، انسان در جستجوی هویت خویشتن، روانشناسی و علوم غیبی، روح و زندگی، ناخودآگاه جمعی و کهن الگو، روانشناسی و کیمیاگری، رویاها، زندگینامه من، کتاب سرخ، راز گل رزین، ماهیت روان و انرژی اشاره کرد.
آثار یونگ بسیار پیچیده و مبسوط هستند و یونگ روش تجربی را تنها راه حل ممکن میدانست. جهانبینی علمی او گرچه تجربی است ولی با نسبیگرایی علمی سده بیستم به ویژه با دانش فیزیک هم نواتر است.
یونگ و همچنین فروید از پیشگامان عرصهای کشف نشده بودند و اندیشههایشان در گذر زمان دستخوش دگرگونی و تحول شدهاست. در نتیجه نوشتههای آنان اغلب حاوی مفاهیمی شکل نیافته، رهاشده و حتی متناقض است به نحوی که برای تشریح اندیشههای این دو باید تا حدودی دقت و مراقبت به خرج داد.
یونگ زندگی حقیقی را گسترش آگاهی میداند نه جریان زندگی در خود. او میگوید که شخصیتی وحدت یافته به احساس و دریافت زندگی میرسد و انسان صرفاً پدیدهای با جنبههای گوناگون نیست. او «شدن» را همراه با رنج میداند.
از نظر یونگ فرصت مناسب برای توسعه شخصیت انسان کافی نیست. او رشد بشر را از منابع درونی میداند و کسی را که در درون فقیر است دارای رشد شخصیتی ناشی از بیرون وجودش میداند.
یکی از آثار یونگ، تحلیل رؤیا (گفتارهایی در تعبیر و تفسیر رؤیا) است؛ درس گفتارهای ترم زمستانی ۱۹۲۸ و تابستانی ۱۹۲۹ که در سه جلد با ترجمه رضا رضایی و آزاده شکوهی به فارسی ترجمه و توسط نشر افکار منتشر شدهاست.
از همین مجموعه، کتاب دیگری با عنوان تحلیل رویای کودکان شامل درسگفتار سمینارهای 1936-1940 یونگ با عنوان Children’s Dreams: Notes from the Seminar Given in 1936-1940 در سال 2010 توسط اتنتشارات دانشگاه پرینستون به انگلیسی ترجمه و منتشر شده که با ترجمه آزاده شکوهی در نشر افکار در دست انتشار است.
انسان و سمبلهایش یکی از مهمترین کتابهای یونگ است که نخست بار توسط ابوطالب صارمی به زبان فارسی ترجمه شده است؛ در این کتاب فقط شرح مختصری بر نظریات یونگ مانند کهنالگو و… داریم. در کل این کتاب جز آثار اصلی یونگ نبوده و انتشار آن در جهت آشنایی بیشتر مردم با افکار او بود.
او همچنین در آثار خود به آنیما و آنیموس اشاره میکند که در بخش ناهشیار ذهن افراد نقشی کلیدی ایفا میکنند. بر اساس گفتههای یونگ آنیما در ضمیر ناهشیار مرد به صورت یکی شخصیت درونی زنانه جلوهگر میشود و آنیموس در ضمیر ناهشیار زن به صورت یکی شخصیت درونی مردانه پدیدار میشود.
اگر شخصی بهراستی آثار کارل را مطالعه کند متوجه این موضوع میگردد که کارل یانگ بهواقع به گفتگوی خدایگان با انسان اعتقاد داشتهاست.
افکار کارل یانگ از این جهت جذاب بود که به زندگی برخی افراد معنا میبخشید، و به همین دلیل بسیاری از افرادی که در پریشانی به سر میبردند به خوبی جذب این افکار یونگ میشدند. بیشتر افراد ثروتمند برای مشکلات یا بیماریهای خویش به کارل یونگ مراجعه میکردند.
به عنوان مثال پس از اینکه کارل یونگ توانست دختر راکفلر میلیاردر آمریکایی را به جلسات خود جلب کند، آرام آرام حضور در جلسات کارل یونگ تبدیل شد به کاری که هر زن ثروتمند آمریکایی میبایست انجام دهد. به گونهای که اگر فرد یک زن آمریکایی بود که نیاز به کمک مشاورهای داشت مانند ادیت راکفلر مک کورمیک در جلسه با کارل یونگ حضور پیدا میکرد.
بیمارانِ وی از افکار پریشان خویش رهایی پیدا میکردند و به دنیای الهههای یونانی وارد میشدند و این افکار جایگزین پریشانیها و نابسامانیهای آنها میشد، و بدین ترتیب کارل یونگ بیماران خود را از دنیای واقعی رهایی میبخشید.
ماریا لوییز وان فرانتس
ماریا لوییز یک نویسنده و روانشناس سوییسی بود که مکتب کارل یونگ را دنبال مینمود. کتاب جام افسانهای حاصل کار مشترک وی و اما یونگ بودهاست. وی بیش از ۳۰ کتاب مهم در حوزه تحلیل و تفسیر قصههای پریان، افسانهها و روانکاوی یونگی دارد. به تازگی نیز از او کتابهای گوناگونی به فارسی ترجمه شدهاست.
مثل «سایه و شر در افسانهها»، «نوجوانی ابدی (تفسیر روانشناختی کتاب شازده کوچولو)»، «تعبیر قصههای پریان و آنیما و آنیموس در قصههای پریان»، «زن در قصههای پریان (با رویکرد روانشناسی تحلیلی یونگ)» و… که در همه آنها به کهنالگوها، افسانهها، اسطورهها و داستانهای پریان میپردازد. مفاهیمی مثل ناخودآگاه، آنیما، آنیموس، شر، پرسونا در اندیشه فون فرانتس کلیدی هستند.
ماندالی مندریلا
ماندالی مندریلا (Mandali Mendrilla) طراح مد آمریکایی معاصر است که بیشتر در آمریکا، اروپا و هندوستان فعالیت دارد. او در یکی از لباس هاییش برای موزهی MOSAبلژیک، از ماندالا استفاده کرد و لباس را به شکل یک نیلوفر آبی طراحی کرد که در حال حاضر در موزهی هنر شهر شانگهای چین نگه داری می شود.
اثرات روانی رسم ماندالا و نقاشی کشیدن
فواید نقاشی در بخش اصلی مربوط به تقویت ذهن و حافظه است. کشیدن نقاشی به شما کمک می کند تا قدرت ارتباط و تمرکز خود را افزایش دهید. به طبع با کشیدن نقاشی شما تنها موجب تخلیه شدن افکار منفی و… نمی شوید بلکه با نقاشی کشیدن و بازی با رنگها شما برای سلامت روح و ذهنتان قدم برمی دارید.
نقاشی به ما کمک می کند تا با دیگران ارتباط برقرار کنیم زیرا در این صورت امکان بروز هیجانات و احساسات، آرزوها، نگرش به اشیا و… به گونه ای متفاوت وجود دارد.
به کمک نقاشی می توان بسیاری از احساسات، هیجانات و افکار را نشان داد. این روش به خصوص برای افراد معلول که دچار ضعف ارتباطی هستند، اشخاص خجالتی و کسانی که قادر به برقراری ارتباط مؤثر و سازنده با دیگران نیستند اهمیت بیشتری دارد.
استفاده از ابزار مختلف مانند مداد رنگی، ماژیک و پاستیل در نقاشی به تقویت مهارت های حرکتی مثبت به خصوص در کودکان کمک می کند. کنترل و گرفتن ابزار توسط دست ها به تدریج این توانایی را کامل می کند. نقاشی کردن در بزرگسالی می تواند این مهارت را بهبود بخشد.
مغز ما به طور فعالی در فعالیت نقاشی شرکت می کند. رسم ماندالا نیم کره چپ مغز مسئول وظایف با ماهیت منطقی و نیمکره راست مسئول خلاقیت و تخیل است. هنگامی که نقاشی می کشیم هر دو نیم کره مغز فعال می شود و توانایی آن تقویت می شود.
نقاشی برای سلامت ذهن بسیار مفید است. نقاشی قدرت تمرکز را تسهیل و به کسب آن کمک می کند زیرا زمانی که تصویری را می کشیم باید برای خلق تفکری که در ذهن داریم متمرکز شویم. از طرفی می توان در این زمان از مشکلات و شرایط سخت روزمره فاصله گرفت و با نگاه متفاوتی به اطراف نگریست.
می توانیم در کنار دیگران نقاشی کرد تا در این صورت روابط دوستانه تقویت شود و اوقات خوشی با دوستان سپری گردد. این شیوه ای آرام و فعال است که مغز را به فعالیت وامی دارد و در عین حال سرگرم کننده است.
نقاشی میتواند مهارتهای یادآوری و تقویت حافظه را از طریق تصویرسازیها و پیادهسازیهای مفهومی تقویت کند. تحقیقات نشان داده است افرادی که به طور مکرر مهارتهای خلاقانه مانند نویسندگی و نقاشی را انجام میدهند، با بالا رفتن سن دچار بیماریهای فراموشی نمیشوند. مهارت نقاشی به افراد کمک میکند تا احساساتشان را بدون کلمات بیان کنند.
نقاشی وسیلهای است که افراد با استفاده از آن بر خجالت خود غلبه کرده و شخصیت خود را در آن بروز میدهند. نقاشی علاوه بر تقویت مهارتهای خلاقانه، تفکر انتقادی را نیز رشد میدهد. هنرمند در زمان نقاشی باید تفکر انتقادی و مفهومی داشته باشد تا بتواند راهحلهای متعددی را ارائه دهد.
آن تصوری که هنرمند در شروع نقاشی دارد ممکن است طی فرآیند نقاشی به دلایل متعددی (مانند محدودیت در رنگ) تغییر قابلتوجهی داشته باشد. دید هنری طی فرآیند نقاشی تکامل مییابد و مهارتهای حل مسئله را برای نقاش به ارمغان میآورد.
همچنین، مهارتهای حرکتی نیز طی نقاشی بهبود مییابند. به دست گرفتن ماهرانه قلم نقاشی موجب افزایش حرکات دستها و انگشتان میشود. این مهارتهای حرکتی در زندگی روزمره نیز به کمک افراد میآیند.
استرس مشکلی است که همه تا حدی با آن درگیر هستند. مهارت نقاشی نیز مانند سایر رشتههای هنری با آزاد کردن احساسات افراد، استرس را دور میکنند.
تمرکز فرد روی نقاشی موجب آرامش ذهن شده و مشکلات و نیازهایی که به استرس وارد میکرده را کمرنگ میسازد. سطح استرس پایین موجب داشتن یک سبک زندگی شادتر و سالمتر شده و به بهبود سلامت ذهن نیز کمک میکند.
خلق تابلوهای زیبا، موجب به وجود آمدن نگرشی خوشبینانه به زندگی میشود. یک نقاش برای خود هدفگذاری میکند تا مهارتهای خود را ارتقا داده و به هنرمندی چیرهدست تبدیل شود و زمانی که به این هدف میرسد، عکسالعمل احساسی مثبتی در وی شکل میگیرد.
به مرور زمان، پیشرفتهای نقاش موجب کاهش احساسات منفی میشود و لذت و خشنودی را برای فرد به ارمغان میآورد. همچنین نظرهای مثبت دیگران نسبت به دستاوردهای فرد به وی احساس غرور و رضایت از زندگی خود میدهد. نقاشان احساسات خود را از طریق نقاشی بروز میدهند.
این امر موجب میشود تا هنرمند به وضعیت احساسی خود توجه دقیقی داشته باشد؛ امری که در حالت عادی ممکن است حتی متوجه آن نباشد. نقاش درواقع احساسات خود را از این طریق تخلیه میکند.حتی درمانگرها نیز مهارت نقاشی را بهعنوان درمانی برای بعضی از بیماران روانی پیشنهاد میکنند.
نقاشی بهنوعی هوش احساسی افراد را تقویت و به آنها کمک میکند تا احساسات درونی خود را بهتر بشناسند. ممکن است نقاشی خیلی بهتناسب بدن ما کمک نکند اما مزایای کلی آن برای سلامتی انکارناپذیر است. واضح است که انجام نقاشی بهعنوان یک سرگرمی موجب رشد سلامت ذهن در همه سنین میشود. این شاخه از هنر نهتنها در هنرمند بلکه در اطرافیان وی نیز حس شادی را القا میکند.
نمادهای رسم ماندالا سنتی
به طور سنتی، ماندالاها در کارهای مذهبی هم به صورت مدیتیشن و هم به عنوان راهی برای ارتباط با ذات معنوی استفاده می شده است. در آیین هندو، ماندالا به قدری قابل توجه بود که بیشتر اماکن مقدس و معابد با استفاده از ماندالا به عنوان طرح یا الگو ساخته می شدند. بنابراین، هر سنت معمولاً از نمادهای خاصی استفاده می کند که مربوط به فرهنگ است.
یانترا: از نظر دین هندو، یانترا یک مانترا تکرار شونده است که معمولاً به خدایان اشاره دارد. بنابراین، هنگامی که در ماندالاها استفاده می شود، یانترا به شکل یک الگوی هندسی در می آید – معمولاً یک شکل گرد در داخل یک مربع است، که به عنوان تجسم یک خدای خاص شناخته می شود.
زیور آلات سلتیک: طرح های سلتیک بومی اروپای غربی است. آنها اغلب نماد وحدت، تعادل و انرژی هستند. صلیب سلتیک یکی از مشهورترین نمادها است و نشانگر گذار بین پادشاهی آسمانی و زمینی است.
چرخ: ماندالا معمولاً به شکل چرخ است یا شامل آن می شود. در آیین بودا، این دایره زندگی را نشان می دهد و فرآیند روشنگری را تجسم می بخشد. در فرهنگ های بومی آمریکا، چرخ اغلب به عنوان نمادی از ارتباط بین انسان و طبیعت استفاده می شود.
لوتوس: در سنت های بودایی، نیلوفر آبی یکی از شاخص ترین نمادها است.گل نیلوفر متقارن است و بنابراین می تواند با تعادل و وحدت همراه باشد. معنی ماندالای گل نیلوفر بسیار مهم است، این نماد پاکی و ارتباط با الهی و همچنین میل به وحدت با جهان است.
واجرا: این یک شی ritual آیینی است که در بودیسم و هندوئیسم معنای عمیقی دارد. از واجرا اغلب برای نشان دادن اعتقادات و روحیه قوی استفاده می شود.
نمادهای رسم ماندالا مدرن
در یک زمینه مدرن، نمادهای ماندالا اغلب از الگوهای سنتی گرفته می شوند و معمولاً به همان خصوصیات اتصال قلمرو زمینی با معنوی اشاره دارند. رسم ماندالا امروزه، قدرت مراقبه ماندالاها باعث محبوبیت آنها می شود، و نمادهای مورد استفاده معمولاً کمتر با تعقل الهی مرتبط هستند و در عوض تصویری جهانی هستند که فراتر از معانی فرهنگی و سنتی است.
خورشید: این یک نماد جهانی است که از زمان های بسیار قدیم مورد استفاده قرار می گرفت و همچنان به عنوان پایه محبوب الگوهای ماندالا شناخته می شود. نماد خورشید می تواند جهان را نشان دهد و غالباً دارای معانی مرتبط با انرژی و زندگی است، زیرا خورشید از رشد و زندگی در کره زمین پشتیبانی می کند.
قلب: این نماد همچنین جهانی است و بنابراین اغلب در زمینه مدرن استفاده می شود. قلب ها اغلب نماد عشق و فداکاری هستند، اما از آنجا که قلب عضوی مهم از موجودات زنده است، می تواند با زندگی همراه باشد.
درخت زندگی: این نماد از معانی مرتبط با زندگی و رشد استفاده می کند. هر قسمت از درخت معنای متفاوتی دارد. ریشه ها اغلب نیروهای تثبیت کننده یا زمین گیر هستند، در حالی که برگ ها می توانند قدرت و آمال را نشان دهند.
حیوانات: بسته به ویژگی موجوداتی که به تصویر کشیده می شوند، می توانند معانی مختلفی را نشان دهند. حیوانات در زمینه های امروزی محبوب هستند زیرا نمادهای سکولار هستند که بدون توجه به مذهب مورد استفاده قرار می گیرند.
هزارتوی: اگرچه طرح هزارتوی در سنت های تاریخی از یونانی ها و رومی ها گرفته تا بومیان آمریکا قابل توجه بوده است، اما این الگو در آداب و رسوم مدرن همچنان محبوب است. هزارتوها اغلب نشان دهنده یک سفر یا سفری هستند که در یک احساس تمامیت و روشنایی به اوج خود می رسند.رسم ماندالا
مثلث: اگر با راس بالا قرار داشته باشد، مقادیر اصلی آن تعیین و قدرت خواهد بود. اگر بالای آن به پایین نگاه کند، به معنای بلاتکلیفی و ضعف است.
مارپیچ: در جهت عقربه های ساعت یعنی آغاز، در جهت مخالف – ویرانی، اتلاف انرژی.
به گفته بسیاری از مردم، معنی اصلی ماندالا “گل زندگی” با درک جهان، توانایی مدل سازی سرنوشت خود و بهبود کارما در ارتباط است.
آموزش کشیدن ماندالا
فقط کافیست یک کاغذ و قلم بردارید تا با ناخودآگاه تان روبرو شوید!
نیازی به مهارت در نقاشی نیست و حتی برای شروع می توانید از رنگ آمیزی ماندالا آعاز کنید. رنگ آمیزی در هر سن و سالی آرامش بخش است و به ذهنتان نظم می دهد و برای دقایقی از آشفتگی های مختلف می رهاند. روانشناسان بر اساس طرح ماندالایی که ترسیم کرده اید یا رنگ هایی که بکار برده اید درونیات شما را تفسیر می کنند.
برای این طراحی خاص شما به موارد زیر نیاز دارید:رسم ماندالا
- چند ورق کاغذ
- پرگار (پرگارهای مهندسی برای این کار بهتر و کاربردی است.)
- یک خط کش (خط کش های موج دار را امتحان کنید اما خط کش های استاندارد نیز این کار را انجام می دهند.)
- مداد (مداد با درجه سختی بیشتر بهترین انتخاب است زیرا هم رد کمی از خود به جای می گذارد و هم پاک کردن آن از روی کاغذ آسان تر است.) رسم ماندالا
- پاک کن (اگر می خواهید راحت تر رسم ماندالا را انجام دهید، پاک کن مدادی را انتخاب کنید.)
- سیاه قلم یا قلم ترسیم