کتاب روش های تدریس در مدارس ابتدایی

عنوان کتاب: روش های تدریس در مدارس ابتدایی

نویسنده: رقیه حیدری آرباطان

ویراستار: سید فخرالدین طاهرزاده موسویان

فهرست

مقدمه. 3

تعریف روش تدریس… 6

تقسیم بندی روش تدریس… 6

تعریف تدریس… 10

روش­های نوین تدریس… 10

روش شاگــــرد ـ استــــادی.. 11

روش چند حســـی ) مختلط( 12

روش حل مسئلــــه. 12

روش پـــــروژه ای.. 13

شیــــــوه سخنــــــرانی. 14

شیوه بازگویـــی. 14

شیـــــوه پــــرسش و پاســـــخ. 15

شیوه تمــــرینی. 15

شیـــــوه بحثــــی. 16

شیــــوه نمایشــــی. 17

شیــــوه گـــــردش علمـــــی. 18

الگــــوی كاوشگری به شیوه حقوقی. 19

الگــــوی آموختن كنترل خود. 20

الگــــــــوی ایفای نقش… 20

روش كارگاهـــــــی. 21

روش سخنــــرانی. 21

سمینـــــار 21

كنفــــــــرانس… 22

سمپـــــــوزیــــــوم. 22

روش تدریس كارگاهـــــی. 22

مــــــــرحله ارائه درس کــــــوتاه 22

مــــرحله فعالیت و كار 22

مـــرحله مشاركت.. 22

الگـــــوی دریافت مفهـــــوم. 24

الگــــوی تفكـــــر استقرایــــی. 25

اهمیت آموزش در مقطع ابتدایی. 27

الزامات آموزش در مقطع ابتدایی. 31

نگاهی به  نظریات مهم در  زمینه تدریس… 31

معرفی الگوهای تدریس… 52

الگوی تدریس دریافت مفهوم. 53

الگوهای اجتماعی در تدریس… 57

مشکلات آموزشی در مقطع ابتدایی در ایران. 66

ضرورت روش تدریس نوین. 69

اهمیت رسانه‌های آموزشی در فرآیند تدریس… 70

نگرش­های آموزشی عصر حاضر. 71

ارزشیابی درمقطع ابتدایی. 75

موارد مهم در ارزشیابی مقطع ابتدایی. 76

اهداف برنامه­های درسی و تدریس در آموزش دبستانی. 77

اهداف آموزش ابتدایی در ایران. 88

خلاقیت در تدریس… 108

پیشنهاداتی برای افزایش خلاقیت در تدریس… 115

نگاهی به روش تدریس مبتنی بر خلاقیت در تدریس… 119

خلاقیت در کلاس درس… 121

راه­های دست یابی به خلاقیت.. 123

توسعه و پرورش خلاقیت دانش آموزان (خلاقیت در تدریس) 126

نتیجه گیری.. 135

منابع. 136

دوران ابتدایی بهترین دوران تعلیم و تربیت به عنوان تعیین کننده و رکن اساسی سعادت انسان­ها و منشاء تغییرات و تحولات و دگرگونی­های اجتماعی فرهنگی اقتصادی در بین جوامع مختلف است.پس بدون شک باید بدان توجه بیشتری شود دوران ابتدایی جایگاه خاصی دارد و با طی این دوره رسیدن به مراحل بعدی بهتر خواهد بود در این دوران شخصیت کودک شکل می­گیرد و این شکل گیری و رمز موفقیت آن در دست کسی است که با کودکان راه را می­پیماید و او کسی نیست جز معلم.

تعریف روش تدریس

روش در مقابل واژه ی لاتینی «متد » به كار می­رود، واژه ی متد در فرهنگ فارسی « معین » و فرهنگ انگلیسی به فارسی «آریانپور »به:روش، شیوه،راه،طریقه، طرز، اسلوب معنی شده است. به طور كلی «راه انجام دادن هر كاری » را روش گویند.روش تدریس نیز عبارت از راه منظم،با قاعده و منطقی برای ارائه درس می­باشد.

روش كنفـــــرانس (گــــرد هم آیی)

این روش با روش سخنرانی تفاوت دارد زیرا در روش سخنرانی، معلم مسئول دادن اطلاعات به دانش آموزان است. در حالیكه در این روش اطلاعات توسط دانش آموزان جمع آوری و ارائه می­گردد. این روش می­تواند مشخص كند كه دانش آموزان تا چه اندازه می دانند. این روش یك موقعیت فعال برای یادگیری به وجود می­آورد. نقش معلم در كنفرانس صرفاً هدایت و اداره كردن جلسه و جلوگیری از مباحثاتی است كه منجر به انحراف از موضوع كنفرانس و روال منطقی آن شود. این روش برای كلیه دروس وسنین مختلف كاربرددارد.

الگــــوی تفكـــــر استقرایــــی

این الگو باعث بهبود ظرفیت تفكر، گردآوری، سازماندهی و كنترل اطلاعات و نام گذاری مفاهیم می­شود. به بیان دیگر این الگو باعث گردآوری اطلاعات سازماندهی و كنترل مطالب می­شود. در این الگو معلم آغازگر فعالیت است، زیرا فعالیت­ها از قبل به وسیله معلم تعیین می شوند، اما جو همكاری و دوستانه بین معلم و شاگردان وجود دارد. تماس یكایك دانش آموزان برای دسترسی به اطلاعات فراهم نماید. این الگو منجر به افزایش آگاهی فردی و رشد خود كنترلی دانش آموزان می­گردد و در همه سطوح تحصیلی كاربرد دارد.

نظریه هوش­های چندگانه

نظریۀ هوش­های چندگانه که توسط هاوارد گاردنر مطرح شد، بیان می­کند که انسان دارای هشت هوش مختلف است: موسیقایی، دیداری- فضایی، کلامی-زبانی، جنبشی –حرکتی، میان فردی، درون فردی، و طبیعت گرایانه.

تدریس درآلمان

1.مرورمطالب قبلی وتکالیف بایادآوری مطالبی که دانش آموزان قبلاً یادگرفته اند.

2.بیان موضوع درس توسط معلم

3.تبیین روش‌های حل مسأله؛ توضیحات لازم درباره‌ی مسأله، استفاده ازتخته سیاه، نظارت معلم و… از فعالیت­هایی است

که دراین مرحله انجام می‌شود.

4.تمرین ؛ این کارازطریق ارائه تمرین‌های کلاسی صورت می‌گیرد. اگرحل این تمرین­ها و فعالیت‌های کلاسی درکلاس به اتمام نرسد، آن­ها را به صورت تکلیف در منزل ارائه می‌دهند.

تدریس درایران (الگوی قدیمی )

این الگوی انتقالی و نتیجه محور از سال‌های گذشته در مدارس ایران حاکم شده است وضعف عمده‌ی آن، عدم فعالیت دانش آموزان در فرایند تدریس است.

1.بررسی تکالیف و پرسش‌های درس قبل؛ معمولاً پس ازحضور و غیاب، تکالیف مورد انتظار بررسی می‌شود و از چند نفرسؤال می‌شود.

2.معرفی موضوع درس جدید؛ بانوشتن موضوع درس جدید برتخته سیاه، موضوع درس معرفی می‌شود و از دانش آموزان خواسته می‌شود، سکوت کنند و به صحبت‌های معلم گوش نمایند.

3. بیان مفاهیم کلیدی درس؛ باروش سخنرانی،مطالب توضیح داده می‌شودودرحین تدریس سعی می‌شود دانش آموزان باسؤال و جواب هدایت شوند و مطالب را یاد بگیرند.

4.جمع بندی مطالب؛ معمولاً دراین مرحله معلم خودبه جمع بندی مطالب می‌پردازد.

5. تمرین؛ چندنمونه تمرین ازسوی دانش آموزان حل می‌شود یا از چند نفرسؤال می‌شود.

6.ارائه‌ی تکلیف؛ تکالیف مشخص می‌شود و از دانش آموزان خواسته می‌شود آن­ها را در منزل انجام دهند.

ساخت گرایی

الگوی تدریس  5E(بر اساس ساخت گرایی)

از نظر طبقه بندی، روش ساخت گرایی جزو روش‌های فعال و اکتشافی است که بر تولید، کنترل و تعمیم دانش تأکید می‌کند.

 در فرآیند تدریس ساخت گرایی معلم و همه‌ی امکانات تسهیل کننده هستند و جزو خدمات آموزشی به حساب می‌آیند. بنابراین، در این روش، دانش آموز نقش اساسی را ایفا می‌کند.

 هدف: جستجوی فعالانه فراگیرندگان از طریق فعالیت‌های گوناگون برای کشف راه حل­ها، مفاهیم، اصول و قوانین، یکی از اهداف مهم در این روش است. داشتن روحیه‌ی کاوشگری برای ایجاد سؤال، طراحی، اجرا، ابداع و به دست آوردن جواب، یکی از ویژگی‌های ساخت گرایی است.

شروع کلاس­های صبح زود

کلاس دوم و اول ابتدایی از حساسیت­های زیادی برخوردار است. در این سن برای اولین بار دانش آموزان از محیط خانواده جدا می­شوند و وارد محیط جدید تر می­شوند. نیاز به استراحت و خواب کافی از الزمات سنی این دوره محسوب می­شود. اما شروع زود هنگام کلاس­های در صبح، باعث ایجاد بی حوصلگی و فرار بچه­ها از مدارس می­شود. شروع ساعت مناسب برای دانش آموزان ابتدایی می­تواند باعث ایجاد انگیزه علاقه کافی در آن­ها شود.

ابوعلی سینا، حکیم بزرگوار و خردمند ایرانی، می‌گوید:

«اگر کسی مطلبی را بخواند و یا بشنود و درباره آن تفکر و تأمل نکند، به فطرت انسانی خود خیانت کرده است».

آیا ما نمی‌توانیم این گفتار حکیمانه را چشم‌انداز فعالیت‌های آموزشی و تربیتی مدرسه­ های خود قرار دهیم؟!

یادگیری فعال چیست؟

به طور خلاصه یادگیری فعال آن است که دانش آموزدر تولید مفهوم مشارکت دارد در مقابل،یادگیری انفعالی قرار دادن دانش آموز در مقابل مفاهیم آماده و از پیش طرح شده ای است که انتظار می­رود که آن­ها را حفظ کند در یادگیری فعال موضوع مهم آموختن مطالب همراه بادرک و فهم آن­هاست این نوع آموختن تنها از راه درگیر شدن مستقیم با مسئله وکسب تجربه­­های دست اول حاصل می­شود اما در یادگیری انفعالی تاکید بر خواندن مطالب و حفظ کردن آن­هاست.

روش پودمانی:

 روشی است که در آن اهداف درس به اجزای روشن و مشخصی تقسیم می­شوند یعنی اهداف عملکردی تعیین می­شود. اهداف عملکردی، بیان دقیق از یک قابلیت مشخص یادگیری است که به گونه ای روشن مورد مشاهده قرار می­گیرد. مجموعه اهداف جزئی عملکردی در کنار هم، اهداف اصلی یادگیری یک واحد درسی را تشکیل می­دهند (دلیرراد، 1388).

«تورنس» بیست اصل برای توسعه تفکر خلاق از طریق تجارب مدرسه ارائه می­دهد.