شابک: ۹۷۸۶۲۲۷۸۵۰453

نویسنده: عادل علاف صالحی

تعداد صفحه: 50

مصور

سال چاپ: 1401

تاریخ همه ادیان همیشه متاثر از تصمیمات و کارهای بزرگ و خردی هست که همه پادشاهان در تمام اعصار انجام داده اند و چه بسزا این تاثیرات قرن ها در زندگی مردمان آن قلمرو ماندگار شده است,

کتاب حاضر سرگذشت شاهزادگان ایرانی را به نمایش میگذارد برای کسانی که دوستار دانایی و آگاهی از تاریخ زندگیشان هستند.

پیشگفتار

تاریخ علم بی طرفی است. قبل از اینکه تاریخ بخوانیم باید احساسمان را در گوشه ای به امانت بگذاریم و به مطالعه بپردازیم. برای اینکه تاریخ بدانیم بایستی یک موضوع را تا می توانیم بخوانیم.

از منابع مختلف بخوانیم و به یکی اکتفا نکنیم. پس از همه این کارها نیز نباید پرونده را در ذهنمان ببندیم و مطمئن از یافته ها باشیم.

حادثه ای را در نظر بگیرید که چند نفر باهم شاهد آن بوده اید. پس از مراجعت از آن محل، همه شما دقیقاً یک روایت از آن ارائه نمی کنید. اگر چند سال دیگر قرار باشد آن حادثه را دوباره روایت کنید، میبینید روایت ها متفاوت تر از دفعه قبل شده اند. حال این چند سال را بکنید هزار سال.

تاریخ اینگونه است. با اطمینان نمی توان گفت دقیقاً چه اتفاقی افتاده است.

تاریخ قاجار نیز تکه ای از تاریخ شرق است که از این قائده مستثنی نیست.

برای اینکه آن را بفهمیم باید سوار ماشین زمان بشویم و به آن دوره سفر کنیم. وقایع را در آن زمان ببینیم.

در همین راستا در این نوشته مختصر، برخی از شاهزادگان را که اسمشان به گوشمان نرسیده ولی جزو لایقین زمان خویش بودند را معرفی می کنیم.

ملک قاسم میرزا (۱۱۸۶- ۱۲۳۰) شاهزاده قاجار بود. او برادر تنی ملک منصور میرزا و بیست و چهارمین پسر فتحعلی شاه بود. او شخصیت جالبی داشته و پیوسته در صدد کسب معلومات تازه بوده به طوری که قصد استخراج قند از چغندر را کرده و در پزشکی هم دست داشته‌است. او با اروپاییان مراوده خوبی داشت و از آنها حمایت می‌کرد.

فن عکاسی و عکس برداری در ایران برای اولین بار در شهر تبریز و توسط ملک قاسم میرزا فرزند فتحعلی شاه قاجار آغاز گردید.

به علت سفر او به اروپا و تحصیل در فرانسه در روزگاری که اختراع دوربین عکاسی موضوع بحث روز بود و مراوده با اروپائیان در ایران و توجهی که به دانش‌ها و فرهنگ نوین داشت می‌توان حتم و یقین کرد که شاهزاده ملک قاسم میرزا نخستین ایرانی، پس از ژول ریشار (به گفته‌ای اولین شخص خارجی که در ایران عکس برداری کرده‌است) یا هم‌زمان با او (و شاید هم پیش از ریشارخان) است که دوربین عکاسی در اختیار داشته و نخستین عکس برداری به شیوه داگرئوتیپ و سپس کلدیون را در ایران انجام داده‌است. ]2[

او در اوایل پاییز سال ۱۲۶۵ ه‍.ق در اردو کشی ناصرالدین شاه به ییلاق جاجرود، از همراهان شاه بود و در آنجا از سراپرده شاه و پیشخدمت‌ها و زنان حرم عکس برداشته و شش ماه بعد آن‌ها را آلبوم ساخته و در شانزدهم رجب ۱۲۶۶ ه‍.ق تقدیم ناصرالدین شاه کرده‌است.

این آلبوم در آلبوم خانه کاخ گلستان موجوداست، آلبومی ۱۰۱ برگی به شماره ۲۳۲ که تنها ۳۴ برگ آن به کار رفته‌است و ناصرالدین شاه با خط خویش بر عکس‌ها یادداشت نوشته‌است. از این عکس‌ها ۸ قطعه را شاهزاده ملک قاسم میرزا گرفته‌است. وی در ابتدای این آلبوم چنین نوشته‌است: «پیشکش بنده آستان شهریاری ملک قاسم میرزا به تاریخ شانزدهم شهر رجب المرجب سنه ۱۲۶۶» سایر عکس‌های این آلبوم را بعدها به آلبوم اضافه کرده‌اند.

اوژن فلاندن جهانگرد فرانسوی که به سال ۱۲۵۶ ه‍.ق ملک قاسم میرزا را در تبریز دیده بود درباره او اینچنین می‌نویسد:

“این شاهزاده ملک قاسم میرزا … بر اثر فکر بلند و معلومات کافی یکی از مردان بزرگ مشرق زمین به‌شمار می‌رود، شش زبان کامل: فرانسه، انگلیسی، روسی، ترکی، عربی، هندی را می‌داند…”

یحیی ذکا نویسنده کتاب «تاریخ عکاسی و عکاسان پیشگام ایران» اعتقاد دارد که ملک قاسم میرزا نویسنده نخستین رساله عکاسی نیز هست.

از آنجا که وی به ۶ زبان زنده دنیا تسلط داشته‌است، احتمالاً تنها گزینه ممکن برای تألیف رساله کوچک “کتاب فوتوگرافی” می‌تواند باشد. این کتاب شامل ۱۴ صفحه در قطع ۱۵*۶ است و ابتدا در سال ۱۲۷۴ هجری قمری وارد کتابخانه اعتضادالسلطنه شد و سپس به کتابخانه مدرسه ناصری (سپهسالار) وقف شد. ]2[

ملک قاسم میرزا یکبار در جوانی و بار دوم در ۱۲۵۸ قمری به حکومت ارومیه منصوب می‌شود. پس از فوت محمد شاه در ۱۲۶۸ قمری ناصرالدین شاه قاجار نیز او را در حکومت ارومیه ابقا نمود. بدین ترتیب قرق اطراف دریاچه و خود دریاچه در اختیار وی بود و ایشان با قایقی در دریاچه سیاحت و شکار می‌نمود.

در حکومت ارومیه از دوستداران فرهنگ غرب و حامی برپایی مدرسه به سبک نوین بود. خود در ۱۲۵۰ قمری نزد جاستین پرکینز انگلیسی را می‌آموزد.

با میسیونهای مذهبی روابط دوستانه داشت و در ۱۲۵۵ قمری فرمانی از محمد شاه برادر زاده اش مبنی بر تأسیس مدرسه‌ای برای نشر علوم و تربیت جوانان مسیحی و مسلمان می‌گیرد. فرزندش امامقلی میرزا قاجار بعد از پدر جانشین و مدتی حاکم ارومیه می‌شود. ]3[