عنوان کتاب: صورتک
نویسنده: سوسن عنبر زاده
کتاب صورتک به قلم خانم سوسن عنبرزاده ،مجموعه ای از اشکال و صورت های مختلف (ماسک ها) برای کاربردهای نمایشی و بازی را شامل میشود. در اصل صورتک یا صورت پوش یا نقاب (به انگلیسی: mask) یک جسم مصنوعی به شکل صورت جانوران یا آدمیان است که بر صورت می‌بندند.
صورتک یا ماسک، بخشی جدا نشدنی از فرهنگ تمام ملل دنیا است و نشانه‌های آن در همه تمدن‌ها دیده میشود. کم نیستند محوطه‌های باستانی که از آنها ماسک‌هایی با کاربری‌های متفاوت به دست آمده است. در واقع می‌توان گفت که از وقتی فرهنگ‌ها شکل گرفته‌اند، ماسک‌ها نیز به وجود آمده‌اند، گاهی بخشی از آیین‌ها و مراسم بودند و گاهی هنگام بازی‌ها استفاده می‌شدند، گاهی تزئینی بودند، گاهی حفاظی برای نجات جان انسان. در هر صورت، ماسک‌ها در فرهنگ انسان بسیار پراهمیت هستند، اما آیا می‌توان آغازی برای استفاده بشر از ماسک‌ها در نظر گرفت؟
ماسک‌ها، ابزار توسل به نیروهای قدرتمند
به طور کلی، ماسک‌ها ریشه در باورهای طبیعت‌گرایانه بشر دارند. البته، این باورها بعدها تغییر شکل داده و در اسطوره‌ها و مذاهب نمود دوباره پیدا می‌کنند. داستان از اینجا شروع میشود که بشر، برای رویارویی با آنچه در مقابلش ناتوان بود، این ماسک‌ها را ساخت. با پوشیدن آنها، فرد از یک موجود میرا، با قابلیت‌های محدود، تبدیل به قدرتی می‌شد که ماسک نماد آن بود. شاید این تعریف کمی نامفهوم به نظر برسد، اما فرض کنید، در عصر حجر زندگی می‌کنید و تنها راه مقابله با حیوانات وحشیِ اطرافتان سلاح‌های سنگی است. جای تعجب نیست که برای حفاظت از خودتان و برای زنده ماندن به نیروهایی پناه ببرید که قدرت بیشتری از شما دارند.
انسان در پی هویتی جدید
کلمه ماسک در واقع شکل تغییر یافته واژه «مسخره» است. این واژه بعدها به شکل mashara و به دنبال آن maskara و mascara در آمده است. البته، استفاده از آن به شکل امروزی و برای اشاره به مفهوم صورتک، در ایتالیایِ قرن شانزدهم آغاز شد. در باور عمومی، ماسک نقابی است که به صورت زده میشود، اما در واقع به هر نوع آرایش یا پوششی که سر، صورت یا اندام انسان را بپوشاند و او را به دیگری تغییر دهد، ماسک می‌گویند.
در قلبِ تعریفی که از ماسک ارائه میشود، هویت و نقشی را داریم که تغییر می‌کند و به دیگری بدل میشود. بنابراین، حتّی آرایش و گریمی که صورت انسان را تغییر داده و او را به شخص دیگری تبدیل می‌کند، نوعی ماسک است. مثلا، رنگ سیاهی که افراد برای حاجی فیروز شدن روی صورت خود می‌کشند نیز، نوعی ماسک است، چرا که هویت فرد را تغییر می‌دهد.
